مرضیه ملاکاظمی

پژوهش حاضر با مسئله‌ی اصلی چیستی و چگونگی بازتاب مؤلفه‌های الگوی سوم زن در تجربه زیسته‌ی بانوان شرکت‌کننده در پیاده‌روی اربعین انجام شده است. هدف آن تبیین ابعاد مختلف این الگو که بر اساس بیانات آیت‌الله خامنه‌ای به‌عنوان جایگزینی در برابر الگوهای رایج غربی و شرقی مطرح شده است و بررسی میزان انطباق آن با تجربه‌های عملی زنان مسلمان در یک بستر اجتماعی ـ دینی معاصر می‌باشد.

روش تحقیق کیفی و مبتنی بر تحلیل مضمون است. ابتدا، بیانات مقام معظم رهبری درباره زن گردآوری و با روش کدگذاری باز و محوری تحلیل شد تا مؤلفه‌های اصلی الگوی سوم زن در سه عرصه‌ی فردی، خانوادگی و اجتماعی استخراج گردد. در ادامه، داده‌های میدانی از طریق مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته با بیست نفر از بانوان شرکت‌کننده در پیاده‌روی اربعین جمع‌آوری و سپس با الگوی نظری استخراج‌شده تطبیق داده شد.

یافته‌ها نشان می‌دهد که زنان حاضر در پیاده‌روی اربعین، تجربه‌ی خود را به‌گونه‌ای بازگو کرده‌اند که بیانگر تحقق عملی مؤلفه‌های الگوی سوم زن است. در بعد فردی، هویت معنوی، خودسازی و کرامت انسانی برجسته شده است؛ در بعد خانوادگی، نقش مادری، الگوسازی برای فرزندان و تحکیم بنیان خانواده مورد تأکید قرار گرفته است؛ و در بعد اجتماعی، کنشگری فرهنگی، مسئولیت‌پذیری اجتماعی و حضور تمدنی زنان جلوه‌گر شده است.

نتیجه‌گیری نشان می‌دهد که پیاده‌روی اربعین تنها یک مناسک عبادی نیست، بلکه ظرفیتی واقعی برای بازتعریف هویت زن مسلمان و عینیت‌بخشی به الگوی سوم زن است؛ الگویی که می‌تواند به بازتولید گفتمان زن تراز اسلامی در سطح جهانی و زمینه‌سازی برای تحقق تمدن نوین اسلامی یاری رساند.

کلیدواژه: الگوی سوم زن، آیت الله خامنه ای، زن مسلمان، پیاده روی اربعین، خانواده، تمدن نوین اسلامی