همایش بین‌المللی مسائل سیاسی ایران برگزار شد

به گزارش روابط عمومی، به نقل از عطنا، حسین سلیمی، رئیس دانشگاه علامه طباطبائی در این مراسم دربارۀ مسائل سیاسی ایران گفت: برای ادامۀ بقا و تاثیر اجتماعی بیشتر، باید به مشکلاتمان توجه کنیم ولی نباید نقاط قوتمان را که همچنان وجود دارد را نادیده بگیریم، چرا که نقاط قوت ما هم بسیار مهم هستند.

رئیس دانشگاه علامه طباطبائی خاطرنشان کرد: این اتفاقی است که در دوران های مختلف تاریخ تفکر در جامعۀ ایران افتاده است. یعنی زمانی که یک جریان اجتماعی و یا یک گروه اجتماعی یک دورانی را طی می کند، فقط به آسیب های خودشان فکر می کنند و نقاط قوتشان را فراموش می کنند و به یک چرخۀ معیوبی از تکرار مشکلات دچار می شوند. به گونه ای که کمتر جمعی پیدا می شود که ما بخواهیم سخنانمان تاثیرگزار و پرنفوذ باشد و نخواهیم یک نقد جدی و بنیان افکن در آن مطرح بکنیم.

سلیمی گفت: من اگر بخواهم چند ویژگی بارز از وضعیت امروز جمهوری اسلامی ایران و انقلاب اسلامی بعد از ۴۰ سال عرض کنم، این به این معنا نیست که ما نقاط ضعف، نقص ها و پارادوکس ها را نمی خواهیم ببینیم؛ بلکه  اگر ما قصد داریم به راهمان ادامه دهیم باید نقاط قوتمان را هم بدانیم و ببینیم. وی در ادامه این پرسش را مطرح کرد که چگونه کشوری با جنگ مواجه می شود و نزدیک به ۲۰ سال را با تحریم های شدید می گذراند، هرگز دچار مشکلاتی که در کشورهای مشابه مانند مصر (با سابقه تمدنی مشابه)، عراق، عربستان سعودی و… در ۴۰ سال گذشته به وجود آمده، نمی شود؟ ما دیدیم که در سال ۲۰۰۸ با یک موجی که در نقطۀ آغازش کوچک بود از اعتراضات اجتماعی، این کشورها، رو به فرو پاشی رفتند و هنوز هم نتوانسته اند که یک نظام سیاسی مستقل داشته باشند و یا اگر در جامعه ای نظام سیاسی مستقلی وجود داشت، اگر یک روز درآمد نفتی نداشته باشند، دچار از هم گسیختگی خواهند شد.

سلیمی ادامه داد: چگونه است که کشوری مانند ایران دچار این وضعیت ها نمی شود؟ اعتراضات اجتماعی شکل می گیرد اما این اعتراضات اجتماعی باعث تکامل در روند دموکراتیکش می شود. او افزود: جمهوری اسلامی در طول ۴۰ سال گذشته، کشوری نبوده است که تحت یک شرایط عادی اداره شود. مثلاً در مقایسه با کشوری مانند مصر که قدرت های بزرگ از آن حمایت می کنند و نظام بین الملل دائماً به او در حال کمک رسانی است، ولی باز هم مهمترین مشکلشان «امنیت اجتماعی عادی» است و توسعۀ اقتصادی و توسعۀ سیاسی آنها هم بماند.

این استاد روابط بین الملل اظهار کرد: بر اساس نظرسنجی هایی که اخیراً از مردم مصر شده، صرفاً مسئلۀ امنیت اجتماعی مسئلۀ اصلی آنها است. جمهوری اسلامی در یک شرایطی قرار داشته که نظام بین الملل در تمام مدت ۴۰ سال گذشته، آن را تحت فشار قرار داده است. نزدیک ۲۰ سال نتوانسته نفت را در شرایط عادی صادر کند. هشت سال جنگی به آن تحمیل شد که تمام زیرساخت های اقتصادی و حتی جمعیتی را تحت تاثیر قرار داده است و به دلیل اینکه در رژیم سیاسی که خواهان روند استقلال طلبانه ای بوده است قرار گرفته، دائماً تحت تاثیر فشارهایی مانند ترور و تهدیدهای خارجی قرار داشته است. تحت این فشار نظام جهانی، چه اتفاقاتی در این کشور افتاده است؟ در این کشور اتفاق های حیرت انگیزی روی داده است. این اتفاق ها در شرایطی روی داده است که تمام امکانات نظام بین المللی برای فرو پاشیدن این کشور ریخته شده است. حال با این اوصاف در این کشور چه اتفاقی افتاده است؟

او در ادامه خاطرنشان کرد: نکتۀ اولی که می خواهم بیان کنم این است که یک نظام آگاهی و یک «طبقۀ متوسط تحصیل کردۀ گسترده» در این جامعه به وجود آمده است که اینها مانع شکل گیری اقدامات و تحولات رادیکال و خشونت آمیز در جامعه هستند. جامعه تعداد باسوادانش از ۳۰درصد جامعۀ ۳۶میلیونی به ۹۰درصد جامعۀ ۸۰ میلیونی رسیده است. تعداد فارغ التحصیلان دانشگاهیش که بدنۀ اصلی طبقۀ متوسط هستند از ۳۰۰هزار به ۱۶میلیون نفر همراه با ۴میلیون نفر دانشجو رسیده است. یعنی یک چهارم جمعیت کشور در معرض تحصیلات عالی یا قرار داشتند و یا اکنون قرار دارند.

سلیمی گفت: یک طبقۀ متوسط تحصیل کردۀ خواهان تحولات بنیادین البته غیر رادیکال در جامعه شکل گرفته است. یک نظام آگاهی، گسترش پیدا کرده است که این نظام آگاهی ساختار فکری مردم ایران را با مردم کشورهای مشابه به غایت متفاوت کرده است. این عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی افزود: درست است به آمار مطالعه، نقدهای بسیاری وجود دارد. ولی تولیدات فرهنگی را ببینید. در سال ۵۶ در سال حدود ۴۰۰ و یا ۵۰۰ نسخۀ جدید کتاب وارد بازار تفکر در ایران می شد. در حالی که در سال گذشته ۱۰۰هزار کتاب جدید وارد بازار تفکر شده است. در ابتدای انقلاب، یک کتاب روش تحقیق زبان فارسی وجود نداشت، اما امروز آنقدر تعداد زیاد است که شاید ما فرصت مطالعه کردن آنها را هم نداشته باشیم.

سلیمی تصریح کرد: دائماً تولید اندیشه و برگرداندن اندیشه از نقاط مختلف دنیا در حجم بسیار گستردۀ ای در ایران در حال انجام است. این ساختار آگاهی به هم متصل، که امروز با گسترش شبکه های اجتماعی در حال پیوند به یکدیگر است در حال گسترش در این جامعه است. این امر باعث شده است مثلاً در سال ۲۰۰۸ در جایی که نیاز به تحول اجتماعی در ایران زودتر از همۀ کشورهای دیگر به وجود می آید، این ساختار آگاهی، نیاز را به به جای اینکه به سمت درگیری های ویرانگر نظامی و با اسلحه در خیابان ها هدایت کند به سمت صندوق های رأی هدایت کند. پس این یک کار بزرگ است که در یک جامعۀ ۴۰سال تحت فشار، بدون پول و امکانات و بدون حمایت جاری در  نظام بین الملل اتفاق افتاده است.

وی اظهار کرد: ویژگی دوم، بنیادگذاری زیرساخت های عظیم در حوزۀ اقتصاد و جامعه است. ما چون عادت کرده ایم که فقط به نقاط منفی توجه کنیم، فراموش می کنیم که در سال ۵۷ فقط ۲۰درصد جامعۀ ایران به زیرساخت های اساسی زندگی اجتماعی مانند جاده، آب سالم، برق، گاز و… دسترسی داشتند. اما امروز ۹۵ درصد جامعۀ ایران دسترسی دارند. این سیل که در استان ها اتفاق افتاد وضعیتی را ایجاد می کند که مردم اکثر این نقاط قبل از انقلاب داشتند، یعنی نه آب لوله کشی شده، نه برق، نه جاده، نه گاز نداشتند. عده ای ممکن است بگویند که اینها یک تحول طبیعی است اما باید بگویم که اگر این تحول، طبیعی بوده است، پس چگونه در کشورهای مشابه دیگر، اینگونه نبوده است؟ علاوه بر اینکه آنها مانند کشور ما تحت فشارهای بین المللی هم نبوده اند. بله ممکن است نقدهای جدی به ساختار دموکراتیک در جامعۀ ایران وارد شود. اما کدام ساختار دموکراتیک است که نقد دربارۀ آن وجود نداشته باشد؟ در جامعۀ ایالات متحدۀ آمریکا در همین انتخابات قبلی ریاست جمهوری، شاهد این بودیم کسی که تعداد رأی بیشتری داشت به دلیل سیستم کارت های الکترال رئیس جمهور نشد.

سلیمی یادآور شد: نقد به ساختارها وجود دارد ولی در کشوری که یا در جنگ بوده است یا تحت فشارهای بین المللی بوده است بیشترین تعداد انتخابات در کل کشور های آسیایی، خاورمیانه، آفریقایی و آمریکای لاتین در آن اتفاق افتاده است و بخش عمده ای از ارکان قدرت در درون و در پروسۀ انتخابات در آن به وجود آمده است.

او گفت: در عرصۀ سیاست خارجی، علیرغم اینکه دائماً این فشار فزاینده وجود داشته است، هم اکنون کسی نیست که به قدرت تاثیرگذار جمهوری اسلامی در عرصۀ جهانی معترف نباشد. در تاریخ جهان سراغ نداریم مذاکراتی بین قدرت های بزرگ و یک قدرت متوسط منطقه ای شکل بگیرد. همۀ آنها در یک سوی میز باشند و یک قدرت منطقه ای در سوی دیگر میز باشد. آنها چیزی بخواهند و این قدرت منطقه ای تن به آن ندهد. تاریخ روابط بین الملل به ما نشان داده است، حتی قدرت های بزرگ وقتی قدرت های دیگر علیه آن اعتلاف می کنند یا جنگ می شود یا فرو می پاشد یا رژیم سیاسیش نمی تواند به راه خودش ادامه دهد. در ایران این اتفاق افتاد که یک قدرت متوسط، وقتی قدرت های بزرگ چیزی را از آن خواستند، او تن نداد و پای میز مذاکره و در یک کفه ترازو نشست و توانست بخش عمده ای از خواسته هایش را به کرسی بنشاند. اینکه به نتیجه رسید یا نرسید حرف دیگری است. و وقتی یکی از این قدرت ها این مذاکرات را قبول نکند، بقیه قدرت ها، ایران را (حداقل در عرصۀ سیاسی) همراهی می کنند.

این استاد روابط بین الملل دانشگاه علامه طباطبائی تصریح کرد: این اتفاق در طول روابط بین الملل «بی سابقه» است که در ایران می افتد و قدرت نظامی مستقلی پیدا می کند که الان قدرت های بزرگ که قبلاً اخم آنها منجر به تغییر رژیم می شد، حتی موقعی که به حملۀ نظامی هم فکر می کنند در شرایط فعلی محاسبه می کنند که برایشان چه اتفاقاتی خواهد افتاد اگر حمله نظامی بکنند. اینها اتفاقات بزرگی است و سخنران قبلی هم صحیح گفتند که این امر شاید در انقلاب های جهان مخصوصاً در شرایط فعلی بی سابقه باشد. در انقلاب فرانسه که اتفاق افتاد چند بار رژیم تغییر کرد؟ ما امروز به جمهوری پنجم و به قول برخی به جمهوری ششم در فرانسه رسیده ایم. روسیه که فرو پاشید. چندین بار هم فروپاشی های درونی به گونه های مختلف اتفاق افتاده است.

او ادامه داد: با این وجود و با این اتفاقات بزرگی که در کشور ما افتاده است در هیاهوی نقدهای متفاوت که آن نقدها هم بحق است و باید انجام شود را نباید نادیده بگیریم. سلیمی افزود: نادیده نگیریم که چه اتفاق بزرگی در این ۴۰ سال افتاده است. اگر اکنون ما نقد می کنیم و حرف های بنیان افکن زده می شود، این نشانۀ این است که این شرایط اجتماعی وجود دارد که این نقدهای بنیادین هم در آن اتفاق می افتد. لذا من فکر می کنم که بنیادهای مرصوصی بعد از انقلاب اسلامی اتفاق افتاده و شکل گرفته است که این بنیادهای مرصوص، خودش زمینه ای برای تحولات مثبت رو به جلو فراهم می کند.

او در پایان ابراز امیدواری کرد که این بحث های انتقادی و شناختی، زمینه را برای تحولات مثبت رو به جلو فراهم کند.

شجاع احمدوند، معاون آموزشی دانشگاه علامه طباطبائی در این مراسم گفت: در ۴۰ سال بعد از انقلاب اسلامی دوره ای از تغییرات مهم ایجاد شده است. به طور مثال ساختار سیاسی ایران تا حدود زیادی پیچیده شده است. شکاف های اجتماعی در حوزه های مختلف وجود دارد. مسئلۀ دین و دولت به عنوان یکی از مسائل جدید در دورۀ بعد از انقلاب اسلامی مطرح شده است. او ادامه داد: سیاسی و ایدئولوژیک شدن دین یکی از نوآوری هایی بود که در دوره بعد از انقلاب الگوی بی نظیری در جهان امروز مطرح کرد. امکان های دموکراتیک شدن قدرت در حالی که قبل از انقلاب چنین چیزی کم رنگ بود. الگوی انقلابی حکومت اسلامی در ایران یک الگوی جدیدی است؛ پیوندی بین ایدئولوژی اسلامی و انقلابی گری که مشخصۀ نظام اسلامی است وجود دارد.

احمدوند گفت: اختلافات منطقه ای و بین المللی که در سطوح مختلف شاهد بخشی از این هستیم از جمله مسائلی است که از یک سو فرصت ها و امکان ها را برای رشد و توسعه فراهم کرده اند و از سوی دیگر چالش ها و مشکلاتی را فراهم کرده اند که همۀ آنها جامعۀ ایران را پیچیده تر و نیازمند مطالعۀ بیشتر کرده است. بنابراین گروه علوم سیاسی دانشگاه ما به عنوان یکی از گروه های بسیار مطرح در عرصۀ مسائل علمی کشور این مسائل را از منظر علوم سیاسی مورد بررسی قرار داد. وی در ادامه افزود: برگزار کنندگان این همایش امیدوار هستند که گام نخستی را برای شناخت این فرصت ها و این امکانات از یک سو و چالش ها و مسائلی که گاهی تبدیل به شبه بحران ها می شوند از سوی دیگر مورد بررسی قرار دهند و در نهایت بتوانند با یک توصیۀ سیاستی برخی از این شرایط و امکان ها، و چالش ها را به سیاست گذاران حوزه های مختلف گوش زد کنند.

احمدوند گفت: برای این همایش شش هدف مشخص در نظر گرفته شده است، که کاربست روش ها و نظریه های علم سیاست مدرن برای حل مسائل و مشکلات امروز، انباشت ادبیات نظری برای شناخت مسائل، تعامل و هم اندیشی جامعۀ علوم سیاسی ایران در بررسی کارنامۀ ۴۰ ساله، شناسایی چالش های سیاسی و اقتصادی این دورۀ ۴۰ ساله و نیم نگاهی برچالش های احتمالی آینده، تعیین شرایطی که بر اساس آن بتوان از فرصت های سیاسی امکان هایی را برای حل مشکلات جامعه تدارک دید و پیدا کرد و تعیین راهکارهای گذر از مشکلات و بحران ها و فراهم آوردن فرصت های سیاسی را شامل می شود.

او گفت: ما باید از شرایط تئوریک و انتزاعی فراتر برویم. بر این اساس ما این شش هدف اساسی را بر سه محور مورد نظر قرار دادیم. نخست حوزه نهادی دولت، حکومت و بوروکراسی است. دیگری حوزۀ سیاست و سیاست گذاری عمومی است و آخرین حوزه، حوزۀ دولت_جامعه است که ارزیابی انتقادی این ها می تواند هدف بعدی ما باشد. لازم به ذکر است که ۱۰ مقاله از کشور های خارجی برای ما رسید که ۶ مورد آنها توسط داوران انتخاب شد و در مجموع ۲۷ مقاله از بین ۹۱ مقاله برای این مراسم پذیرفته شدند که در کتاب مجموعه مقالات چاپ خواهد شد.

کاشانی: مسئلۀ آینده پژوهشی در حوزۀ تصمیمات سیاسی باید مورد توجه قرار بگیرد

در ادامۀ این همایش، جواد کاشانی، رئیس دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی هم گفت: دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی از این که میزبان سروران گرامی است، بسیار مفتخر است. این دانشکده در بخش علوم سیاسی دارای سه گروه علمی علوم سیاسی، روابط بین الملل، اقتصاد سیاسی و سیاست گذاری عمومی است. این بخش از دانشکدۀ ما ۳۲ عضو هیئت علمی فعال دارد که از این تعداد شش استاد، ۱۳ دانشیار و بقیه استادیار هستند. کاشانی افزود: در بخش علوم سیاسی دانشکده ۲۲۰ دانشجوی دکتری، ۷۲۰دانشجوی ارشد و ۲۲۰ دانشجوی کارشناسی علوم سیاسی به تحصیل اشتغال دارند و در مجموع ما دارای چهار گرایش دورۀ دکتری و هشت گرایش در کارشناسی هستیم. این مختصری از شناسنامۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی بود که افتخار برگزاری این نشست را در محضر شما دارد.

وی دربارۀ این همایش بیان کرد: با توجه به گستردگی موضوعات و مسائلی که در حوزۀ علوم سیاسی مطرح است اهمیت این نشست به عنوان اولین نشست بین المللی دربارۀ مسائل ایران بیشتر جلوه گر می شود. اما موضوع به این گستردگی باید با توجه به دو مسئله و محور مهم مورد توجه قرار بگیرد. اولین مسئله این است که رخداد انقلاب اسلامی یک پدیده کم نظیر است. شاید در ۷۰سال گذشته قبل از انقلاب و یا بعد از انقلاب پدیده ای با این اهمیت رخ نداده باشد.

او گفت: در بررسی مسائل سیاسی دربارۀ جمهوری اسلامی این خصیصه مورد بررسی قرار بگیرد و جهانی که در آن جمهوری اسلامی رخ داد و به عنوان نظام برآمده از آن ظهور و بروز کرد یک جهان بسیار پرمتلاطم بود. حقیقتاً ۴۰ سال اخیر، سال های قابل تأملی است که جمهوری اسلامی در آن زیست کرده است.رئیس دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی در ادامه افزود: از ویژگی های این دوره می توان از تجزیه کشور ها به طور گسترده، پایان جنگ سرد، مسئلۀ جهانی شدن، تک قطبی شدن، حکمرانی دیجیتالی ، فضای مجازی و امکانات ارتباطی نوین نام برد. همۀ این ها حکایت از این دارد که بررسی مسائل سیاسی جمهوری اسلامی ایران با توجه به نقطه ای که گفته شد از چه اهمیتی برخوردار باشد و کار این همایش چقدر کار پر اهمیت و البته سنگینی است.

کاشانی تصریح کرد: بنده این فرصت را مغتنم می دانم و تمایل خود را ابراز می کنم که ای کاش می توانستیم دبیرخانۀ دائمی این همایش در دانشگاه علامه طباطبائی یا در یک دانشگاه واجد شرایط دیگری استقرار پیدا می کرد و شرایطی ایجاد شود که با همکاری تمامی علمای علم سیاست در داخل و خارج و کمک سیاست مداران و سیاست داران دنیا به رصد مسائل مربوط به سیاست در کشور می پرداخت.

او گفت: یکی از مسائل اصلی ما که کمتر به آن پرداخته شده است، مسئلۀ ارزیابی تاثیرات تصمیماتی است که از ناحیۀ نظام سیاسی در کشور ما اتخاذ می شود و این مسئلۀ آینده پژوهی است. کاشانی در پایان گفت: اگر ما بتوانیم دبیرخانه ای دائمی داشته باشیم که دائماً مسائل مربوط به سیاست ایران را رصد کند و گزارشات علمی خودش را به جامعه و تصمیم گیران در جامعه ارائه کند قطعاً از فرصت ها استفادۀ بهتری خواهیم برد و به احتمال بسیار زیاد، زیان کمتری خواهیم دید.

آخوندی:ابزار کنترل قدرت در ایران، نهاد مدنی مستقل از قانون است

وزیر سابق راه و شهرسازی با اشاره مسائل سیاسی امروز کشور گفت: حاکمیت قانون در کشورها بسیار مهم بوده و با اخلاق عمومی ارتباط دارد اما رسانه ها در زمینه اخلاق فردی فرهنگ سازی می کند و به اخلاق عمومی توجه ندارد. عباس آخوندی در اولین همایش بین المللی مسائل سیاسی ایران در دانشگاه علامه طباطبائی اظهار کرد: کسی که فرصت انقلاب را فراهم می‌کند به دنبال وجود یک رویای ملی است.

وی با اشاره به شعار های انقلاب در سال ۵۷ ادامه داد: استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی شعار ملتی بود که به دنبال تحقق استقرار یک دولت ملی است.
وزیر سابق راه و شهر سازی عنوان کرد: مسئله مهم دیگر در پی تحقق این شعار حاکمیت قانون در کشور بود زیرا جمهوری بدونه حاکمیت قانون ماهیت ندارد.
وی با طرح این سوال که آیا کشور قانون را همه جانبه پذیرفته است، گفت: در ایران قدرت برخی نهاد ها به قانون ارجعیت دارد. حاکمیت قانون با اخلاق و حقوق رابطه دارد. اما زمانی که از اخلاق صحبت می شود منش فردی مثل تقوا و ایثار مدنظر قرار می گیرد در حالی که در مفهموم قانون اخلاق عمومی مطرح است.
آخوندی توضیح داد: در ایران در حوزه ادبیات بین اخلاق خصوصی و عمومی تفاوت وجود ندارد در حالی که معیارهای این دو متفاوت است. زمانی که از حاکمیت قانون صحبت می شود هنوز ارزش های بنیادین و حقوق و طریقه اتفاق انها مشخص نیست. حتی در رسانه رسمی مثل رادیو و تلوزیون نیز در حوزه اخلاق خصوصی فرهنگ سازی می شود. در حالی که نیاز است در خصوص مفاهیم و چگونگی بروز اخلاق عمومی در جامعه فرهنگ سازی شود.
به اعتقاد وی اخلاق عمومی مبتنی بر اخلاق خصوصی است. وی در ادامه با اشاره به تنگناهای حاکمیت قانون در ایران، گفت: در کشور ما حاکمیت قانون دچار شکست شده و قانون قدرت بازدارندگی ندارد. اگر قانون دارای قدرت بود این حجم از فساد صورت نمی گرفت.
آخوندی ادامه داد: در شکل رسمی و جهانی قانون قدرت را کنترل می کند. اما جای سوال دارد در ایران نیز این چنین است و قانون قدرت را مهار می کند؟
وی تصریح کرد: در ایران ابزار کنترل قدرت، نهاد مدنی مستقل از قانون است.
وزیر سابق راه و شهرسازی با بیان اینکه در ایران برای استقرار یک دولت ملی مبتنی بر شعار استقلال آزادی و جمهوری اسلامی چالش داریم، اظهار کرد: برای خروج از این چالش ها نیاز به تفسیر و بازیابی مفهوم ایده ایران و ملت هستیم.
وی ادامه داد: در بازتعریف ایده ایران نیاز است فرصت و ظرفیت ها با رویکرد تمدنی، دانش نظری و مدرن بررسی شود. آخوندی استقرار نهاد های مدنی را بیش از پیش حائز اهمیت دانست و گفت: هنوز استقلال نهاد های مدنی مثل دانشگاه ها در کشور تا حدودی رسمیت دارد بنابراین طرفیت هایی برای پیدایش شبکه های مدنی مستقل از قدرت و زیر نظر قانون گذاری که ایده ایران را تعریف کند نیاز است. و باید کنشگران سیاسی از این فرصت ظرفیت جامعه ایران استفاده کنند.