آغاز به کار دومین همایش بین المللی علوم انسانی قرآن بنیان در دانشکده الهیات و معارف اسلامی

به گزارش روابط عمومی دانشگاه، مراسم افتتاحیه دومین همایش ملی «علوم انسانی قرآن بنیان»، با حضور و سخنرانی رئیس دانشگاه و دکتر غلامرضا اعوانی رئیس اسبق انجمن حکمت و فلسفه برگزار شد.

دکتر حسین سلیمی، رئیس دانشگاه در ابتدای مراسم افتتاحیه این همایش در سخنانی با اشاره به تعابیری از آیه «ربنا الهی اعطی کل شی خلقه ثم هدی» به تبیین سه نگاه متفاوت از این آیه پرداخت و افزود: دو نگاه برای ما مهم است. او افزود: یک عده برداشت کاملاً مدرن از آیه دارند. یعنی همان تلقی رابطه خدا و جهان به‌مثابه ساعت‌ ساز و ساعت و این‌ گونه فهمیده‌اند که خدا این جهان را ساخته و هدایت خود را در آن جاری کرده و آن را رها کرده است و در واقع کار انسان شناختن این‌ها است. او اضافه کرد: بسیاری از مفسران مدرن‌تر و یا خیلی سنت‌گرا و قدیمی این تفسیر را داشتند.

رئیس دانشگاه در ادامه گفت: گروه دوم که تحت تأثیر اندیشه‌های علامه طباطبائی هستند و آیت‌الله جوادی نیز این برداشت را دارند و آن اینکه این هدایت، هدایت تکوینی به معنای برداشته شدن دست خدا از تنظیم امور جهان نیست، بلکه حضور دائمی خدا در عرصه خلقت و جاری کردن قوانین تکوینی دائم در عرصه خلقت است.لذا هر آن چیزی که در جهان ما جاری است به دلیل حضور دائمی خداوند، آیات الهی محسوب می‌شوند و همه‌ چیز آیات الهی است.

دکتر سلیمی تصریح کرد: به همین دلیل است که شناخت همه‌ چیز نیز شناخت آیات الهی است. او در ادامه افزود: تعبیر آیت‌الله جوادی این است که می‌گویند چطور شناخت آیات الهی را علم مقدس می‌دانیم ولی شناخت آیات الهی که در جهان وجود دارند این‌ها را علم الهی و مقدس ندانیم؟ لذا هر چیزی که بتواند به ما کمک کند که قواعد جاری در عالم را به‌درستی درک کنیم به‌ گونه‌ای علم انسانی قرآن بنیان است.

رئیس دانشگاه با اشاره به آسیب‌های این علوم گفت: همان‌ طور که هر چیزی کمک کند که آیات قرآن را بفهمیم علم الهی است، این امر در خلقت نیز جاری است، اما در این زمینه با یک آسیب فراگیر مواجه هستیم. اینکه علوم انسانی قرآن بنیان به معنای دور ریختن آن چیزی که در علوم اجتماعی جاری هست، نیست. او با تأکید بر ضرورت استفاده از این علوم تصریح کرد: از این علوم نیز می‌توانیم استفاده کنیم و خواهیم کرد، اما یک آسیب جدی در اینجا وجود دارد، چون شواهدی که در عالم جاری است بسیار متنوع است و انسان امکان یک فهم استقرایی کامل از این جهان را ندارد، لذا پیش‌فرض‌هایی برای این فهم می‌گذارد که به نحوی تمام این درک عالم واقعیت را تحت تأثیر خودش قرار می‌دهد.

رئیس دانشگاه علامه طباطبائی در ادامه تصریح کرد: بعضاً مفروض‌هایی وجود دارد که این‌ها شناخت ما را از تجربه و مطالعات تجربی را به‌سوی دیگری می‌برد. در دانش روابط بین‌الملل امروز، علی‌رغم تمام چالش‌ها، نگرش معروف به واقع‌ گرایی هنوز در اکثر آکادمی‌های دنیا حتی در ایران غالب است.حتی بسیاری از کسانی که نگاه اسلامی دارند، سخن واقع‌ گرایانه می‌گویند. او در این خصوص اضافه کرد: واقع‌ گرایی همان نگاهی است که می‌گوید دولت‌ها مهم‌ترین بازیگران جهان هستند و مهم‌ترین دغدغه آن‌ها نیز اول رسیدن به امنیت و بعد منافع ملی است.

استاد روابط بین الملل دانشگاه با ارتباط این موضوع باقدرت در دنیای امروز گفت: طبق این نگاه دنیا نیز دنیای قدرت است و هرکسی قوی‌تر باشد امنیت بیشتری برای خود کسب خواهد کرد، لذا عرصه روابط بین‌الملل عرصه یک تنازع دائمی برای رسیدن به قدرت و درنتیجه امینت بیشتر است. اما چطور این نگرش به‌ دست‌ آمده و تمام کسانی که به سیاست خارجی می‌پردازند چطور به این وادی افتادند؟ نگرش آن‌ها برمی‌گردد به یک انسان‌شناسی خاص.

او در ادامه سخنانش با اشاره به نظر «توماس هابز» در خصوص انسان بیان داشت: او معتقد است که من و ترس، با هم متولد شده‌ایم و به‌نوعی انسان را یک موجود امنیت طلب و منفعت‌ طلب به هر قیمت می‌داند. انسانی که پای امنیت خود همه‌ چیز را قربانی می‌کند.در این نگاه، انسان این موجود است.

وی در ادامه بابیان این‌که این نگاه به عرصه روابط بین‌الملل نیز وارد شده است گفت: کسانی که این‌گونه فکر می‌کنند آن را یک عرصه منازعه می‌بینند و تمام حرف آن‌ها تخاصم و جدال است. اما این برداشت از کجا آمده است؟ از استقرا و مطالعه تجربی است؟ خیر، یک مفروضه است. البته در اوایل قرن بیستم برخی از کشیشان تلاش کردند این نگاه را توجیه مذهبی کنند و گفتند این نگاه بر اساس مذهب مسیحیت که انسان را ذاتاً گناه‌ کار می‌داند و در این کالبد پلید حلول کرده، با این نگاه مسیحی قابل توجیه است، لذا انسان پلید است و این پلیدی را در عرصه سیاست نشان می‌دهد.

دکتر سلیمی تصریح کرد: اما اگر ما این مبنا را قول نداشته باشیم چه می‌شود؟ اساس این نگرش به روابط بین‌الملل و سیاست‌گذاری در سیاست خارجی فرومی‌ریزد و اگر جهان را، جهانی بدانیم که «انا خلقناکم من ذکر و انثی و جعلناکم شعوبا و قبائل لتعارفوا»، یعنی «لتعارفوا» نه «لتنازعوا»، جوامع خلق نشده‌اند برای جنگ و اگر این‌طور نگاه کنیم، بنیاد نگاه ما به روابط بین‌الملل نیز دگرگون می‌شود.

وی در پایان سخنانش بیان کرد: برخلاف تصور کسانی که می‌گویند معارف برآمده از اندیشه‌های دینی، تأثیری بر فهم علوم انسانی به‌ مثابه علم ندارد، این مثال نشان می‌دهد که این‌گونه نیست و تأثیر آن نیز بسیار عمیق است.

در ابتدای این مراسم حجت‌الاسلام دکتر بصیری در سخنانی به ارائه گزارشی از روند برگزاری این همایش پرداخت.  او با اشاره به بحث تحول در علوم انسانی مدت‌ها است که مطرح است و ادبیات تحول نیز ادبیات غالبی در آن است گفت: این موضوع ادبیاتی است که از طرف حاکمیت و به‌طور خاص از جانب رهبر انقلاب مطالبه شده است و در حیطه‌های دانشگاهی و حوزوی در حال پیگیری است. او اضافه کرد: مسئله تحول در علوم انسانی این‌گونه است که اکنون از ضرورت آن عبور کرده‌ایم و افراد نیز روی مبانی و روش در تحول بحث دارند.

دبیر علمی همایش افزود: امروزه تحول در علوم انسانی ضرورت جهانی پیداکرده است، اما در ایران اسلامی به برکت انقلاب و وجود بن‌مایه‌های نخبگانی، مسئله تحول در علوم انسانی شتاب بیشتری گرفته است، و الا در میان همه اندیشمندان، مسئله تحول در علوم انسانی جدی شده است.

دکتر بصیری تصریح کرد: مبانی علوم انسانی و خود ایجاد آن، از قرن 19 در غرب شکل‌گرفته است. وقتی گفته می‌شود علوم انسانی خاستگاهش غرب است، اختلاف ما با غرب اختلاف جغرافیایی نیست، دلیل این اختلاف، اختلاف در مبانی و دوم در مسائل است. علوم انسانی در غرب بومی بوده و با مسائل خاص خودشان شکل‌ گرفته است، درحالی‌که مشرق زمین مسائل و معضلات غرب را ندارد.

وی در ادامه بیان کرد: لذا اگر از تحول در علوم انسانی صحبت می‌بینم و معتقد هستیم که باید علوم انسانی غرب نقد شود، بحث جغرافیایی مراد نیست. این تحول نیز باید در چهار ساحت باشد، یکی محتوا است که از آن به اسلامی سازی تعبیر می‌کنیم، یکی دیگر بومی‌سازی است، یعنی اینکه علوم انسانی چه مسائلی را باید حل کند؟ همچنین روزآمدی و کارآمدی نیز ساحات سوم و چهارم هستند.

دبیر دومین همایش ملی علوم انسان قرآن بنیان تصریح کرد: در اسلامی سازی باید تحول قرآن بنیان صورت گیرد. لذا نقش قرآن در تولید محتوای علوم انسانی بسیار مهم و محوری است. او افزود: بزرگ‌ترین شاخص در تحقق علوم انسانی قرآن بنیان، عدم مخالفت با قرآن است. برای اینکه از محصولات دیگران نیز استفاده کنیم، بزرگ‌ترین شاخص این است که دریابیم قضایایی که در علوم انسانی است، مخالفتی با قرآن دارد یا ندارد، اگر مخالفتی نداشته باشد، می‌تواند مورد توجه قرار گیرد.

وی در ادامه با بیان این‌که یکی از خاستگاه‌های اصلی این تحول نیز دانشگاه علامه طباطبائی است افزود: این دانشگاه با بیش از 500 عضو هیئت‌ علمی زمینه بسیار مهمی در این خصوص است و از لحاظ اداری نیز پژوهشکده تحول در علوم انسانی و دفتر همکاری حوزه و دانشگاه ایجادشده است. لذا از همه جهت برای رسیدن به تحول در علوم انسانی در این دانشگاه برنامه‌ ریزی‌ شده است.

لازم به ذکر است این همایش به مدت دو روز و با ارائه سخنرانی‌های مختلف در دانشکده الهیات و معارف اسلامی برگزار خواهد شد.