دکتر افجه: مشکلات اصلی کشور مربوط به علوم انسانی و راه حل آن به دست متخصصان علوم انسانی است

به بهانه چهل‌سالگی پیروزی انقلاب اسلامی با چند عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه طباطبائی به گفتگو در خصوص دستاوردهای انقلاب اسلامی پرداختیم. این گفتگوها در خصوص آسیب‌های حوزه علمی و فرهنگی و ارائه راه‌حل‌هایی برای جبران این آسیب‌ها، سهم دانشگاه علامه طباطبائی در این دستاوردها و نیز در خصوص بایدها و راهبردهای آموزش عالی نقش دانشگاه علامه طباطبائی است. در طی ایام دهه فجر پیروزی انقلاب این گفتگوها منتشر خواهد شد.

دستاوردهای علمی و فرهنگی کشور در چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی ازنظر جناب‌عالی چیست؟  

به طور کلی دستاوردهای علمی کشور در چهل سال از عمر انقلاب را باید در چهارگروه: علوم پایه، علوم پزشکی، علوم فنی و مهندسی و علوم انسانی تقسیم کرد. خوشبختانه در سه گروه اول کشور از پیشرفت‏های چشمگیری در سطح جهانی برخوردار بوده است ولی در علوم انسانی پیشرفت درخور توجه نسبت به سایر علوم نداشته‏ایم. چرا که داعیه اسلامی کردن علوم انسانی آن طور که باید و شاید و مورد انتظار بوده است تحقق نیافته است و دستاورد قابل توجهی در داخل و خارج از کشور نداشته‏ایم. انتظار می‏رود مسئولین امر همان حمایت‏هایی که از رشته‏های فنی و مهندسی و پزشکی و علوم پایه به عمل آوردند از رشته های علوم انسانی چه در حوزه‏های علمیه و چه دانشگاههای کشوربه عمل آورند تا زمینه ایجاد یک تحول اساسی در علوم انسانی نظیر علوم یاد شده به وجود آید. البته برای این تحول راهکارهایی هم به نظر اینجانب وجود دارد که جای ذکر آنها در این مجال نیست.

این دستاوردها با چه آسیب‌هایی همراه بوده و فکر می‌کنید برای جبران این آسیب‌ها چه باید کرد؟

مهمترین آسیبی که به لحاظ عدم تحقق تحول در علوم انسانی و اهمیت به آن رخ داده است مشکلات کنونی کشور است. به طور کلی اگر دقت بفرمائید مشکلات اقتصادی، مدیریتی، حقوقی، تعلیم و تربیت، فرهنگی، هنری، روابط بین‏الملل، اجتماعی، روانی، رسانه‏ای و تبعات ناشی از آنها که امروز حرف اول را در مشکلات کشور می‏زنند مربوط به علوم انسانی و راه حل آنها نیز به دست متخصصان علوم انسانی در کشور است. ولی متاسفانه به دلیل عدم کارآمدی این متخصصان که باز جای بحث آن در این مجال نیست، توفیقی در حل این مشکلات حاصل نشده است و به خصوص آن که شما برای جبران و برطرف کردن این آسیب‏ها و پیدا کردن راه حلها برخلاف رشته‏های علوم پایه، فنی و مهندسی و پزشکی نمی‏توانید از متخصصان و تجربیات خارجی استفاده نمائید و مشکلات انسانی و ناشی از ضعف درعلوم انسانی را باید متخصصان ایرانی حل و فصل نموده و نمی‏توان آنها را به دست خارجی سپرد و یا از خارج برای حل این امور کمک گرفت.

دانشگاه علامه طباطبائی چه سهمی در این دستاوردها  داشته است و چه نقشی برای آن دانشگاه قائل هستید؟

بدیهی است دانشگاه علامه طباطبائی به عنوان قطب رشته‏های علوم انسانی درکشور تمامی تلاش خود را در جهت اسلامی کردن حوزه علوم انسانی و ضرورت ایجاد تحول درعلوم انسانی انجام داده است. ولی متاسفانه به دلیل عدم حمایت‏های لازم این زحمات و تلاشها آن طور که باید مشکل‏گشای کشور درحوزه علوم انسانی نبوده است که مهمترین دلیل آن هم اختلاف در نگاه به علوم انسانی یا اسلامی کردن آن و علوم انسانی به معنای رایج آن یا نگاه علمی در دانشگاهها بوده است و هست که هنوز علمای قوم به یک وحدت نظر نرسیده‏اند و به عبارت بهتر مدیران به دلیل همین اختلاف دیدگاه دارای وحدت نظر در علوم انسانی نیستند و هر یک به سلیقه شخصی نسبت به تمشیت امور اقدام می‏نمایند.

البته نقش دانشگاه علامه طباطبائی در تالیف، ترجمه، تحقیق، مقاله، آموزش، پژوهش و تربیت دانشجو رشد کمی و کیفی آموزش علوم انسانی در کشور بی بدیل و غیرقابل مقایسه با سایر دانشگاههای کشور و حتی منطقه است ولی در استفاده علمی از این آموخته‏ها و کاربرد درحل مشکلات کشور به دلیل همین اختلاف دیدگاه‏ها بین علم و دین درعلوم انسانی موفق نبوده‏ایم.

آینده‌ی آموزش عالی در ایران را چگونه پیش‌بینی میکنید؟ اهداف و  راهبردها در حوزه آموزش عالی چه باید باشد و  نقش دانشگاه علامه در آن چیست؟

آینده‏ی آموزش عالی در ایران به‌طورکلی ازنظر کمی و کیفی بسیار روشن است و نظام اهمیت ویژه‏ای برای تربیت نیروی انسانی و اهمیت به علم و عالم قائل است ولی بازهم حساب علوم انسانی از سایر شاخه‏های علوم جدا است و بایدتوجه بیشتری به این علوم و ایجاد تحول موردنظر در این علوم نمود. مهم‌ترین راهبرد برای آموزش عالی توجه به کیفیت استاد و دانشجو و به عبارت بهتر گزینش استاد و دانشجو است که آن را باید از سیاست (قدرت) جدا کرد. ثانیا تکلیف علوم انسانی را از دیدگاه اسلامی روشن تا از این طریق یک وحدت نظر در حل مشکلات مدیریتی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، هنری، حقوقی، روابط بین‌الملل و.. پیدا کرد. نقش دانشگاه علامه طباطبائی در این راستا همکاری با حوزه‏های علمیه برای برنامه‏ریزی دروس، تدوین کتاب‏های درسی، تربیت مدرس و آموزش این علوم به نسل پنجم کشور است.