سلیمی: در دوران مدرن، شاهد «تئوریزه کردن نابرابری» در ساحت اندیشۀ اجتماعی هستیم

دکتر حسین سلیمی، رئیس دانشگاه علامه‌طباطبائی در مراسم افتتاحیۀ این همایش ملی در سخنانی با اشاره به موضوع خاص و رویکرد اصلی این همایش با موضوع «نابرابری و عدالت اجتماعی»،گفت: بخشی از تاریخ اندیشۀ اجتماعی، تاریخ توجیه نابرابری‌ها است. با دقت به سیر تحول اندیشه‌ها و نظریه‌های اجتماعی ملاحظه می‌کنیم که بسیاری تلاش کرده‌اند تا نابرابری را توجیه و تئوریزه نمایند؛ از ابتدای شکل‌گیری اندیشه و نظریۀ اجتماعی این نگاه را شاهد هستیم. او افزود: سنگ بنای بخشی از تئوری اجتماعی در این نگاه گذاشته می‌شود.

رئیس دانشگاه ادامه داد: نوع دیگر نگاه از دید افلاطون تئوریزه کردن نابرابری اجتماعی در بین دانایان و نادانان است، که تقسیم‌بندی جدی برای دانایان در قبال نادانان البته با معیارهای خاصی بیان شده است. او افزود: این سنت و نگاه در دوره‌های مختلف تاریخی ادامه پیدا می‌کند و یکی از عمیق‌ترین تفاوت‌های اجتماعی است که قریب به هزار سال در دوران فئودالیسم و قرون وسطی مسیحی بنا گذاشته می‌شود. دورانی که فئودال‌ها و روحانیون را متفاوت از دیگران در نظر می‌گیرد و این نابرابری را تئوریزه می‌نماید. در این دوران به گونه‌ای انسان‌های عادی از صمیم قلب این تفاوت را می پذیرند.

در دوران کنونی شاهد نوعی از ایده‌آلیسم آلمانی هستیم

دکتر سلیمی ادامه داد: حتی در دوران مدرن شاهد این تئوریزه کردن نابرابری در ساحت اندیشۀ اجتماعی هستیم و نظریۀ دولت در زمانی که پایه‌گذاری می‌شود، این‌گونه معرفی می‌شود که حامی سرمایه‌داری است و تضمین‌کننده مالکیت بخش خصوصی و امنیت‌بخش به سرمایه‌گذاران و تسهیل‌کننده کار آنان است. او افزود: در این زمان نیز گویا کار دولت جز امنیت بخشیدن به طبقۀ حاکمه نیست. بسیاری از نظریه‌های اجتماعی بر این مبنا شروع به شکل گیری می‌کنند. حتی زمانی که ناسیونالیسم به وجود می‌آید، در برخی اندیشه‌های ایده‌آلیسم آلمانی مانند هگل به حالت عقلانیت برتر و عقلانیت کهتر که دولت را نمایندۀ عقلانیت جامعه می‌داند و عرصۀ جهانی عرصۀ تقابل بین عقلانیت‌های برتر و کهتر بر می‌شمارد، در این دوره شاهدیم.

مبادا با تکرار سخن دیگران، توجیه‌کنندۀ نابرابری‌های اجتماعی باشیم

رئیس دانشگاه با اشاره به تئوریزه شدن نابرابری‌ها در اندیشۀ مدرن بیان کرد: حتی در اعتراضات به اندیشۀ مدرن شاهد این تئوریزه کردن نابرابری هستیم. اندیشۀ نیچه، که می‌گوید دو گروه در جامعه داریم: اول مردان و عوام، منظور از عوام مردمانی با سطح اخلاق پایین و حتی به بیان نیچه در حد حیوانات است. او ادامه داد: نوعی نابرابری جنسی نهادینه شده در اندیشۀ نیچه وجود دارد و سپس ایجاد نابرابری میان انسان‌های برتر و فرهیخته و عوام جامعه. این نوع اندیشه به نوعی ریشه فاشیسم است. دکتر سلیمی افزود: این نوع نگاه در اندیشه جدید مدعی آزادی‌بخشی نیز به گونه‌های گفتمان برتر، گفتمان کهتر،گفتمان عقلانیت، گفتمان عاری از عقلانیت، تداوم دارد. او با درخواست از جامعۀ دانشگاهی و صاحب‌نظران برای ارائه راهکارهایی در این خصوص تاکید کرد: چگونه می‌توان از این چنبره نظری بیرون رفت؟ این پرسشی جدی در برابر جامعۀ دانشگاهی و محققین ما است. مبادا ما نیز طبق عادت علم را مترادف با تکرار سخن دیگران بدانیم و با تکرار سخن دیگران در عرصۀ نظری توجیه‌کننده این نابرابری‌های اجتماعی باشیم.

لازم به ذکر است چهارمین همایش ملی «پژوهش اجتماعی و فرهنگی در جامعۀ ایران» با همکاری دانشگاه علامه‌طباطبائی و انجمن جامعه‌شناسی ایران ۵ الی ۷ دی ماه در دانشکدۀ علوم اجتماعی برگزار می‌شود. این همایش با هدف تقویت دانش و گسترش ادبیات علمی حوزۀ علوم اجتماعی و ارتقای کمّی و کیفی پژوهش اجتماعی و فرهنگی با محور ویژۀ «نابرابری و عدالت اجتماعی» برگزار می‌شود. در این همایش ۳ روزه که با همکاری و حمایت نهادهای علمی، آموزشی و پژوهشی، انجمن‌های علمی، موسسه‌ها و سازمان‌های دولتی و غیردولتی برگزار خواهد شد، جمعی از دست اندرکاران و مسئولان نظام آموزشی و پژوهشی، دانشگاهیان، فعالان و پژوهشگران عرصۀ علوم اجتماعی و انسانی از دانشگاه‌های کشور حضور پیدا خواهند کرد.