گزارش سمینار مشترک همکاری دانشگاهی در علوم انسانی و اجتماعی ایران و آلمان

با مذاکرات انجام گرفته میان دانشگاه علامه طباطبائی و مجمع رؤسای دانشگاه‌های آلمان(HRK) از بهمن ماه 1395 سمینار مشترکی با محور بررسی زمینه های همکاری دانشگاه های ایران و آلمان به ویژه در حوزه علوم انسانی با مشارکت دانشگاه‌های ایرانی شامل : دانشگاه تهران،  شهید بهشتی، علم و صنعت، صنعتی امیرکبیر، صنعتی شریف، دانشگاه هنر تهران، الزهراء، تربیت مدرس،  تبریز، شیراز، کردستان، سیستان و بلوچستان، شهید چمران، فردوسی مشهد، گرگان، گیلان، اصفهان، کاشان، و دانشگاه‌هایی از کشور آلمان شامل: دانشگاه بامبرگ، علوم کاربردی فولدا، ژوستوس لیبیگ گیسن، فیلمسازی پتسدام بابلسبرگ، دانشگاه لایبنیتس هانوفر، دانشگاه علوم کاربردی وُرمز و همچنین با همکاری مرکز تبادلات دانشگاهی آلمان در ایران (DAAD) به تاریخ 12 و 13 تیرماه 1396 در دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی برگزار شد. 

مراسم افتتاحیه این سمینار با سخنرانی دکتر سلیمی، رئیس دانشگاه علامه طباطبائی آغاز شد. تحول در جایگاه و نقش دانشگاه‌ها و نسل‌های گوناگون دانشگاه‌ها و تحول در آموزش عالی بخصوص در ایران بعد از انقلاب اسلامی از محورهای اصلی این سخنرانی بود. دکتر سلیمی با ترسیم چشم‌انداز دانشگاه علامه طباطبائی در آینده به عنوان یک مرکز حوزه علوم انسانی و علوم اجتماعی در عرصه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی، از هدف مهم دانشگاه علامه طباطبائی در تبدیل دانشگاه به عنوان مرکزی برای ارائه آموزش برابر برای همه مبتنی بر ارزش‌ها، ظرفیت‌ها و سرمایه‌های داخلی از طریق تعامل با دانشگاه‌های شناخته شده و معروف در جهان سخن گفت.

سپس دکتر خاک‌زر معاون رئیس مجمع رؤسای دانشگاههای آلمان و رئیس دانشگاه علوم کاربردی فولدا به اهمیت علوم اجتماعی و علوم انسانی اشاره نموده و تاکید کرد که نباید بیش از حد به علوم طبیعی و تکنولوژی پرداخت. وی همچنین اشاره نمود که ما باید شهروندان جهانی را آموزش داده و نگاه جهانی را ترویج کنیم تا بتوانیم موضوعاتی مانند مبارزه برای صلح، مراقبت و نگهداری از طبیعت برای نسل‌های آتی و همچنین ریشه‌کن کردن فقر و دیگر موضوعات را در سپهر علوم انسانی و علوم اجتماعی لحاظ نماییم. پروفسور خاک‌زر همچنین به اهمیت ایران و گسترش همکاری‌های ایران و آلمان اشاره نموده و بر وجود ظرفیت‌های بسیار بین ایران و آلمان تاکید نموده و ایران را به عنوان کشوری دارای جمعیت جوان و رو به توسعه توصیف کرد.

در ادامه سیمنار دکتر سالارآملی، قائم مقام وزیر و رئیس مرکز همکاری‌های علمی بین‌المللی وزارت متبوع ضمن تبیین وضعیت آموزش عالی کشور به این امر اشاره نمود که سیستم آموزشی ایران در سطح دانشگاه‌ها و سطح مدارس بر اساس آمار و ارقام نهادهای بین‌المللی، دارای جایگاه بالایی می‌باشد. ایشان همچنین اشاره نمود که اقتصاد ایران برای رسیدن به توسعه باید از سیستم منبع بنیان به دانش بنیان تبدیل گردد البته وی اظهار داشت که جمهوری اسلامی ایران با چالشهای بسیاری مواجه بوده است که توانسته در طول حیات خود بسیاری از این چالشها را پشت سر بگذارد مانند مشکلاتی که برای برنامه هسته‌ای، برنامه‌های ماهواره ای و داروسازی ایران بوجود آوردند که با تلاش دانشمندان ایرانی به سطحی از خودکفایی و دانش بومی در این حوزه ها رسیدند وی افزود که باید ظرفیت سازی نمود و سرمایه انسانی را افزایش داد اگرچه ضعفها و چالشهایی در این راستا وجود دارد ایشان همچنین با تاکید بر اهمیت بین المللی سازی آموزش عالی اشاره نمود که ایران به دنبال همکاری  با کشورهایی مانند ژاپن، روسیه و اتحادیه اروپا بخصوص در میان کشورهای اروپایی با کشور آلمان می باشد.

سپس پروفسور خاکزر پس از معرفی انجمن روسای دانشگاههای آلمان به اهمیت بین المللی سازی اشاره نموده و تأکید کرد که دیگر نمی توان در انزوا زندگی کرد و جوامع ما از ما توقع دارند تا راهکارهای مشترکی برای نیازهای بین المللی مان پیدا کنیم. ایشان مواردی را در قبال بین المللی سازی آموزش عالی اشاره نمود از جمله اینکه باید از اهداف کلی پرهیز کرد و نسبت به بهبود کیفیت آموزش و جذب دانشجویان بین المللی اقدام کرد و از فرار مغزها جلوگیری نمود که این امر از طریق بین المللی سازی آموزش عالی امکان‌پذیر است . می‌توان با این اسلوب جایگاه شهروندان را بهبود بخشید. دکتر خاک‌زر ادامه داد که انجمن روسای دانشگاههای آلمانی مسائل و موضوعات مربوط به بین المللی سازی آموزش عالی را  به دانشگاه های داخل آلمان و دیگر کشورها مانند ایران توصیه می کنند، ایران یک شریک مهم برای آلمان بوده و آلمان بعد از آمریکا و بریتانیا سومین کشور موفق در جذب دانشجویان بین المللی محسوب می‌شود.

پروفسور نیلی رئیس دانشگاه تهران ضمن معرفی دانشگاه تهران و وضعیت بین المللی سازی در دانشگاه تهران به ضعفهای این حوزه به خصوص در زمینه علوم انسانی و علوم اجتماعی پرداخته و تاکید نمود که فعالیت بین المللی در زمینه علوم پایه و طبیعی بسیار راحت‌تر از علوم انسانی و علوم اجتماعی است چرا که علوم انسانی و علوم اجتماعی برخلاف دیگر علوم پیوند تنگاتنگی با مذهب، فرهنگ، سنتها و ارزشهای داخلی هر جامعه دارد و بین المللی سازی در علوم انسانی و اجتماعی اگرچه غیرممکن نبوده اما امری دشوار می باشد. وی اشاره نمود که دانشگاه تهران در حوزه بین المللی سازی فعالیتهای زیادی را انجام داده و برای ارتقاء علوم انسانی و علوم اجتماعی نیز برنامه های جدی را از جمله افزایش انتشارات آثار علمی پژوهشی در دانشگاه را دنبال می کند و همچنین بخصوص با کشور آلمان تفاهم نامه های همکاری مشترک در رشته های گوناگون را به امضا رسانیده و در نهایت پیشنهاداتی برای تحقق بین المللی سازی ارائه نمودند. 

دکتر هنری، معاون پژوهشی دانشگاه علامه طباطبائی یکی از هدف‌های میان‌مدت و بلندمدت دانشگاه علامه ‌طباطبائی را فعالیت در حوزه بین‌المللی‌سازی دانشگاه دانسته و افزود: برای انسجام این برنامه رویکردهای مختلفی را دنبال کردیم و یکی از این رویکردها تعاملاتی است که از طریق استادان و مدیران دانشگاه با حوزه‌های بین‌الملل در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزشی و پژوهشی معتبر خارجی برقرار شده است. دکتر هنری اضافه کرد: با داشتن چنین ارتباطی دانشگاه‌ می‌تواند زمینه‌های بالندگی بین‌المللی را در بحث بین‌المللی‌سازی دانشگاه دنبال کند. به همین دلیل در سه سال اخیر، ما ۶۰ تفاهم‌نامه بین‌المللی امضا کردیم که ۶۰ درصد از این تفاهم نامه‌ها به عقد قراردادهای علمی-پژوهشی رسیده‌اند.

معاون پژوهشی دانشگاه علامه طباطبائی دعوت از استادان و موسسه‌هایی که می‌توانند فعالیت‌های علمی و پژوهشی دانشگاه را با خارج از کشور و دانشگاه‌های معتبر جهانی مرتبط کنند را از دیگر فعالیت‌های بین‌المللی‌سازی دانشگاه برشمرد و گفت: این نشست در همین رابطه است و امیدوار هستیم این نشست‌ها منجر به فعالیت‌های مشترک بین دانشگاه علامه طباطبائی با دانشگاه‌های آلمان شود. هنری اهداف این نشست را فعالیت‌های پژوهشی مشترک میان استادان، اعزام استادان برای آموزش در این دانشگاه‌ها و نیز دعوت از استادانی که می‌توانند در حوزه‌های مختلف همکاری کنند، دانست و افزود: این نشست، تازه یک شروع برای ارتباط و تفاهمی است که در حوزه بین‌المللی‌سازی دانشگاه صورت می‌گیرد. وی با تمجید از استقبال دانشگاه‌های ایران از این نشست، اظهار کرد: رؤسای دانشگاه‌های آلمان در ایران چند نشست برگزار کردند که در این نشست رؤسای دانشگاه‌های بزرگ کشور حضور داشتند و علاقه‌مند بودند که مشارکت علمی و پژوهشی داشته باشند.

دکتر ماندانا تیشه‌یار، مدیر امور بین‌الملل دانشگاه علامه اظهار داشت: پیشنهاد رئیس دانشگاه علامه‌طباطبائی در این نشست این بود که یک دبیرخانه یا انجمن استادان ایران و آلمان در حوزه علوم انسانی و اجتماعی راه‌اندازی کنیم و این انجمن در موضوعات مشترک که شامل مسائل جامعه ایران و آلمان می‌شود کارهای پژوهشی، برگزاری نشست‌ها و کارگاه‌های مشرکت انجام دهد. دکتر تیشه‌یار استقبال از نشست همکاری‌های علمی بین‌المللی ایران و آلمان به میزبانی دانشگاه علامه طباطبائی را خوب عنوان کرد و گفت: تمام استادانی که از دانشگاه‌های آلمان دعوت شده بود در نشست حضور داشتند و بیش از ۱۵ رئیس دانشگاه از ایران و مدیران بین الملل از سراسر کشور در این نشست دو روزه شرکت داشتند.

مدیر امور بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبایی همچنین اظهار کرد: در گفت‌وگوهایی که با دانشگاه‌های آلمانی داشتیم قرار شد در رشته «مدیریت گردشگری» با دانشگاه گیسن این کشور و در رشته «مطالعات روابط بین‌الملل و منطقه‌ای» با دانشگاه فرای برلین تبادل دانشجو داشته باشیم. وی با تأکید بر اینکه دانشگاه علامه طباطبائی در نظر دارد دانش علوم انسانی را به عنوان یک برند علمی در دنیا ارائه دهد، خاطر نشان کرد: برنامه داریم موضوعات و نظریه‌هایی را که در حوزه علوم انسانی به زبان فارسی تولید می‌شود به زبان‌های دیگر ترجمه کنیم تا استادان و دانشجویان خارج از کشور با دیدگاه‌های ایرانی در حوزه علوم انسانی و اجتماعی آشنا شوند در واقع تلاش می‌کنیم تفکر ایرانی و اسلامی در این حوزه را بین‌المللی کنیم.

در پنل‌های بعدی روسای دیگر دانشگاههای کشور و آلمانی به تبیین و توضیح موقعیت و وضعیت دانشگاههای خود پرداختند و طرحها و برنامه های راهبردی دانشگاه های مربوطه را برای حضار به تفصیل به همراه مواردی در قبال اجرایی شدن برنامه بین المللی سازی ارائه نمودند. در نهایت در این همایش نسبت به اهمیت بین المللی سازی آموزش عالی و همچنین وجود پتانسیلها وظرفیت های همکاری بین کشورهای ایران و آلمان تأکید شد. نکات عمده این همایش که می توان به آن اشاره نمود شامل موارد ذیل می‌باشد:

 چالشهای بین المللی سازی آموزش عالی و همکاری علمی با دانشگاههای آلمان: 

1. تفاوتهای سیستمی

2. تفاوتهای نظامهای اقتصادی

3. تلاش جمعی و بینابخشی

4. برنامه بین المللی سازی یک راهبرد دراز مدت می باشد و باید بر اساس نیازهای فردی هر نهاد و جامعه ای لحاظ شود.

 5. چارچوبها و مقررات قانونی

6. دشواری همکاریهای علمی و بین المللی سازی در حوزه های علوم اجتماعی و علوم انسانی  

فرصتهای بین المللی سازی آموزش عالی و همکاری علمی با دانشگاههای آلمان:

1.  ایران  کشوری با جمعیت جوان و در حال توسعه بخصوص بعد از برجام می باشد 

2.   روابط دو جانبه نزدیک 

3.  آلمان به عنوان مقصدی مهم برای دانشجویان ایرانی

4.  آلمان سومین کشور بعد از آمریکا و بریتانیا برای دانشجویان بین المللی

5.  تجربه آلمان در برنامه بین المللی سازی 

6.  دانشگاه علامه طباطبائی بعنوان مرکز علوم اجتماعی و علوم انسانی 

7.  نقش انجمن روسای دانشگاههای آلمان و نهاد د. ا. ا. د. 

راهکاری بین المللی سازی آموزش عالی و همکاری علمی با دانشگاههای آلمان:

1.  استمرار چنین نشستهایی

2.   انتخاب موردی و مشخص نمودن نیازها

3.  انتخاب شرکای مناسب 

4.  تاسیس یک مرکز یا اداره مشترک برای برنامه بین المللی سازی 

5.  ارزیابی مرتب تلاشها و ظرفیتهای دو طرف

6.  تسهیل فرایند و مقررات روادید

7.  به اشتراک گذاشتن تجربیات و دانش طرفین

در پنل نهایی ضمن بررسی جایگاه بین المللی سازی آموزش عالی و اهمیت این فرایند برای دانشگاه های کشورهای گوناگون در دنیای قرن بیست و یکم به بررسی فرایند بین المللی سازی و فعالیت های دانشگاه علامه طباطبائی در این حوزه و بخصوص همکاری های علمی دو جانبه بین دانشگاه علامه و دانشگاه های آلمان اشاره شد و تأکید شد که دانشگاه علامه با توجه به محوریت آن در حوزه علوم انسانی و علوم اجتماعی می تواند بستر را برای همکاری بیشتر در زمینه های علوم انسانی و علوم اجتماعی بین دو کشور هموار سازد. 

در پایان این سمینار دکتر سلیمی رئیس دانشگاه علامه طباطبائی ضمن تقدیر و تشکر از برگزاری این نشست پیشنهاد تشکیل انجمن اساتید علوم انسانی و علوم اجتماعی دانشگاه علامه و دانشگاه های آلمان را به میزبانی دانشگاه علامه طباطبائی پیشنهاد نمودند.