سیاست‌های دوگانه، بحران‌های مضاعف

به گزارش روابط عمومی دانشگاه علامه طباطبائی و به نقل از مرکز همکاری‌های علمی بین‌المللی دانشگاه، در این نشست علمی که ۲۵ تیر به همت مؤسسه آموزش عالی بیمه اکو دانشگاه علامه طباطبائی سامان یافت، چهره‌هایی چون الکساندر کورنیلف، استاد روابط بین‌الملل دانشگاه لوباچفسکی روسیه، پاشمینا موگال استاد دانشگاه ملی زبان‌های مدرن پاکستان، ریما مراد استاد دانشگاه مدیریت و تکنولوژی پاکستان، دوشان پرروکوویچ، رئیس مرکز مطالعات اوراسیای صربستان، رکسانا نیکنامی و ناصر هادیان از استادان دانشگاه تهران حضور داشتند. صاحبنظران این نشست به بررسی پیامدهای امنیتی، سیاسی و اقتصادی این بحران در مناطق مختلف جهان، از آسیای جنوبی و خاورمیانه تا حوزه بالکان پرداختند. 

نقش اتحادیه اروپا در بحران اخیر
رکسانا نیکنامی، استاد دانشگاه تهران، به تحلیل رویکرد اتحادیه اروپا در برابر تنش میان ایران و اسرائیل پرداخت و تأکید کرد که این اتحادیه با اتخاذ مواضعی جانبدارانه به سود اسرائیل، بار دیگر به سیاست‌های دوگانه‌اش در خاورمیانه دامن زد. به گفته او، این عملکرد بیشتر بر پایه منافع سیاسی و امنیتی بود تا ارزش‌های ادعایی همچون حقوق بشر و حقوق بین‌الملل. نیکنامی تأکید کرد که اتحادیه اروپا در این بحران رفتاری منفعل داشته و نتوانسته نقش میانجی مؤثری ایفا کند. او خواستار بازنگری در سیاست خارجی این اتحادیه به‌ویژه در آستانه انقضای قطعنامه ۲۲۳۱ شد.

تأثیر جنگ ایران و اسرائیل بر کریدور چین–پاکستان
ریما مراد به اهمیت راهبردی جنگ اخیر در ژوئن 2025 میان ایران و اسرائیل برای کریدور اقتصادی چین–پاکستان پرداخت. او هشدار داد که تداوم درگیری‌ها در خاورمیانه می‌تواند امنیت انرژی، مسیرهای تجاری و پروژه «جاده و کمربند» چین، به‌ویژه بندر گوادر، را تهدید کند. به اعتقاد او، هماهنگی دیپلماتیک، اقتصادی و امنیتی کشورهای منطقه برای حفظ همکاری‌های منطقه‌ای ضروری است. از نظر وی، هماهنگی و همکاری‌های منطقه‌ای در کاستن از آثار استراتژیک رفتارهای یکجانبه‌ اسرائیل بسیار حائز اهمیت است و ایران، پاکستان و چین می‌توانند با همکاری‌های نزدیک‌تر و با مشورت‌های دیپلماتیک، رفتارهای مناسبی از خود در برابر این اقدامات نشان دهند. 

پیامدهای منطقه‌ای برای آسیای جنوبی
پاشمینا موگال، استاد دانشگاه ملی زبان‌های مدرن پاکستان نیز اظهار داشت که حمله اسرائیل به ایران باعث افزایش خشم ضدغربی در آسیای جنوبی شده است. از نظر او، گروه‌های افراطی نظیر طالبان و تحریک طالبان پاکستان ممکن است از این وضعیت برای اهداف ایدئولوژیک خود استفاده کنند. همچنین، این بحران می‌تواند به منافع هند در بندر چابهار آسیب بزند و دهلی نو را مجبور به بازنگری در توازن سیاست‌های منطقه‌ای خود کند. به گفته موگال، افزایش قیمت‌ها و اختلال در مسیرهای تجاری از جمله پیامدهای اقتصادی این بحران برای پاکستان و هند خواهد بود.

بازتاب جنگ در منطقه بالکان
دوشان پرروکوویچ نیز به تأثیرات جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل در بالکان پرداخت. وی به شکاف‌های سیاسی در کشورهای این منطقه با جمعیت مسلمان اشاره کرد و گفت که در حالی‌که برخی نخبگان سیاسی طرفدار اسرائیل هستند، همدردی‌های مردمی بیشتر با ایران و فلسطین بیشتر شده است. از نظر او افزایش فعالیت رسانه‌ای، رشد گفتمان اسلام‌گرایانه، فشار اقتصادی و افزایش تحرکات ناتو از جمله پیامدهای جنگ بر منطقه بالکان است. از این رو، فعالیت‌های دیپلماتیک و تقویت دیپلماسی عمومی ایران در این منطقه می‌تواند فشار افکار عمومی را بر نخبگان افزایش داده و موجب اتخاذ مواضع مناسب از سوی آنان گردد.

تحلیل اهداف رژیم صهیونیستی از دیدگاه ناصر هادیان
ناصر هادیان، دلایل اصلی حمله اسرائیل را ویژگی‌های شخصیتی نتانیاهو، شرایط داخلی رژیم، إحساس ضعیف‌شدن ایران توسط اسرائیل و غرب در اثر تضعیف بازوهای منطقه‌ای، احتمال دستیابی آن به بمب اتمی و بازگشت ترامپ به قدرت عنوان کرد. به گفته او، هدف اسرائیل از این حمله، تغییر نقشه قدرت در خاورمیانه، بازگرداندن برتری نظامی و متوقف کردن برنامه هسته‌ای ایران بوده است. او دو سناریوی احتمالی را برای آینده این منازعه مطرح کرد: ۱- پایان جنگ به‌دلیل هزینه‌زا بودن آن برای طرفین؛ در این سناریو، طرفین آسیب و خسارت زیادی دیده‌اند و خسته شده و حاضر به تجدید یا تکرار آن نیستند؛ ۲- توقف موقت جنگ و آغاز دوباره درگیری‌ها؛ در این سناریو، آتش‌بس به مثابه وقفه‌ای برای نفس‌گیری و تجدید قوای مجدد برای شروع درگیری دیگری است.  از نظر هادیان، سناریوی اول محتمل‌تر و به‌صرفه‌تر است؛ اما باید همچنان آمادگی لازم برای رویارویی با سناریو دوم را مدنظر داشت.

دیدگاه روسیه در قبال درگیری ایران و اسرائیل
الکساندر کورنیلف از روسیه بر موضع دیپلماتیک این کشور در قبال بحران اخیر تأکید کرد. او گفت که روسیه تجاوز نظامی اسرائیل را محکوم می‌کند اما همزمان در تلاش است روابطش با هر دو طرف را حفظ کند، چرا که جمعیت قابل‌توجهی از اتباع روسیه در اسرائیل زندگی می‌کنند و همکاری‌های گسترده‌ای با ایران نیز در جریان است. وی تلاش کرد رفتارهای به‌ظاهر متناقض روسیه در این بحران را تبیین نماید چرا که از نظر ایرانیان، روسیه مواضع مناسبی اتخاذ نکرد. ایشان به دنبال توضیح این مسأله بود که مسکو با تهران همکاری‌های لازم را انجام داد اما باید توجه داشت که روسیه روابط نزدیکی با اسرائیل و یهودی‌ها دارد؛ چندصدهزارنفر از ساکنان یهودی اسرائیل به زبان روسی صحبت می‌کنند. ایشان در تلاش برای تبیین خط رسمی دیپلماتیک روسیه و زدودن برخی تردیدها درباره رفتارهای دوگانه روسیه بودند. 
آخرین بخش این وبینار به بخش پرسش و پاسخ اختصاص داشت که حاضران در نشست سوال‌های خود را مطرح نمودند و استادان حاضر در جلسه به این پرسش‌ها پاسخ دادند.