نشست بزرگداشت سعدی در دانشگاه علامه طباطبائی
به گزارش روابط عمومی دانشگاه علامه طباطبائی، در نشست بزرگداشت سعدی، دکتر غلامعلی حدادعادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی و دکتر سعید حمیدیان درباره شخصیت، آثار و اندیشه‌های این شاعر بزرگ فارسی سخنرانی کردند. در بخش آغازین مراسم، دکتر غلامرضا ذکیانی، رئیس دانشکده ادبیات فارسی و زبان‌های خارجی، ضمن خوشامدگویی به مهمانان و حاضران از تلاش‌های دانشجویان به‌ویژه کانون شعر و ادب دانشگاه برای برنامه‌ریزی و برگزاری نشست بزرگداشت سعدی قدردانی کرد.
سعدی معلم و مربی روح ایرانی است
اولین سخنران مراسم بزرگداشت سعدی رئیس فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی بود. دکتر غلامعلی حدادعادل با اشاره به جایگاه برجسته سعدی در ادبیات فارسی و جهانی، سخنان خود را با یک غزل از این شاعر بزرگ آغاز کرد. حدادعادل تاکید کرد که سعدی نه تنها شاعر برجسته‌ای در تاریخ ایران است، بلکه در سه مقام شاعر، معلم و مربی نقش حیاتی در شکل‌گیری و توسعه فرهنگ و ادب ایرانی ایفا کرده است.
به‌گفته حدادعادل، سعدی نه‌فقط در ایران، بلکه در همه کشورهای فارسی‌زبان، از جایگاه والایی برخوردار است و آثارش از زمان حیات تا امروز، همواره در میان مردم و خواص خوانده شده و تأثیرگذار بوده است. وی با اشاره به ناشناخته بودن بسیاری از جزئیات زندگی شخصی سعدی، خاطرنشان کرد: «ما معمولاً بعد از فوت افراد به بزرگی آن‌ها پی می‌بریم و از این‌رو، زندگی شخصی سعدی همچون بسیاری از بزرگان دیگر، در پرده ابهام مانده است.»
حدادعادل، تاریخ تولد سعدی را حدود آغاز قرن هفتم هجری دانست و تصریح کرد که این شاعر بلندآوازه، بیشتر قرن هفتم را در حیات بوده است؛ قرنی که ایران درگیر آشوب‌های ناشی از حمله مغول شد. او افزود: «در حالی که شهرهایی چون نیشابور، ری و مرو دچار ویرانی شدند، فارس از آسیب مغولان در امان ماند و سعدی در چنین بستری پرورش یافت.»
وی سعدی را معاصر بزرگانی چون مولوی و خواجه نصیرالدین طوسی دانست و یکی از برجسته‌ترین ویژگی‌های سعدی را «جهاندیدگی» او معرفی کرد: «سعدی از شیراز راهی سفر شد و شهرهای بزرگ ایران و جهان اسلام را دید. از بغداد تا دمشق و از مکه تا مدینه و قونیه، همگی در خاطرات او نقش بسته‌اند. حتی شاهد جنگ‌های صلیبی بوده است.»
حدادعادل در ادامه سخنان خود، به سه چهره متفاوت سعدی اشاره کرد: سعدی شاعر، سعدی معلم و سعدی مربی. او تاکید کرد که سعدی در هر سه وجه، در فرهنگ ایران اثرگذار بوده و همچنان نقش‌آفرین است. «شعر سعدی، چه غزل عاشقانه باشد و چه غزل عارفانه یا اخلاقی، همواره سرشار از زیبایی و معناست. سعدی استاد غزل است، اما در قصیده، قطعه و ترجیع‌بند نیز بی‌نظیر است.»
رئیس فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی در تحلیل زبان شعری سعدی، تعبیر معروف «سهل ممتنع» را یادآور شد و توضیح داد: «زبان سعدی ساده، روان و بی‌تکلف است، اما هرکس بخواهد به سبک او شعر بگوید، دشواری آن را درمی‌یابد. این ویژگی زبان سعدی است؛ زبانش مانند بزرگراهی صاف و هموار در دل جاده‌ای پر دست‌انداز است.»
او با اشاره به سنجیدگی موسیقایی شعر سعدی، غزل معروف «ای ساربان آهسته ران» را نمونه‌ای از انتخاب دقیق وزن شعر متناسب با موضوع دانست و افزود: «در این غزل، خواننده گویی صدای زنگ شتر در کاروانی دوردست را می‌شنود. این ذوق انتخاب وزن، از ویژگی‌های کم‌نظیر سعدی است.»
حدادعادل همچنین به توازن سعدی در استفاده از واژگان فارسی و عربی پرداخت و تاکید کرد: «اگر کسی بخواهد امروز واژه‌های عربی را از زبان فارسی حذف کند یا بیش از حد به آن بیفزاید، از سعدی فاصله گرفته است. ذوق فارسی‌زبانان به همان اندازه‌ای از امتزاج این دو زبان رضایت داده که سعدی در شعر خود به کار برده است.»
او در بخش دیگری از سخنان خود، اهمیت سعدی را در آموزش زبان فارسی و نقش گلستان و بوستان را در ادبیات تربیتی و اخلاقی مورد توجه قرار داد و گفت: «گلستان سعدی نه‌تنها یکی از منابع اصلی آموزش زبان فارسی شده، بلکه بر جایگاه کلیله‌ودمنه به‌عنوان کتاب درسی فارسی نیز غلبه کرده است.»
حدادعادل افزود: «سعدی با گلستان، معلمی کرده و با بوستان، آرمان‌گرایی خود را نشان داده است. از قرن هفتم تاکنون، هرکس خواسته در زبان فارسی به کمال برسد، از سعدی آغاز کرده است.»
وی با اشاره به تجربه شخصی خود و توصیه استادان پیشین، بر حفظ کردن شعرهای سعدی تاکید کرد و گفت: «کسی که شعر سعدی را حفظ کند، ذهنش را موزون و دقیق می‌کند و بهتر می‌تواند درباره ارزش شعر خود قضاوت کند.»
حدادعادل با ذکر نمونه‌هایی از تأثیر جهانی سعدی، ازجمله نقل قولی از ابن بطوطه درباره خواندن شعر سعدی در چین، و شهرت وی نزد شاعر هندی، امیر خسرو دهلوی که او را «سعدی هند» می‌نامیدند، گفت: «پیش از آنکه نفت، کشور ما را به دنیا معرفی کند، این سعدی و حافظ بودند که نام ایران را در جهان بلند کردند. ما بیش از هر کس دیگری سزاواریم که پاسدار این میراث باشیم.»
او در پایان از حاضران خواست که خواندن سعدی را آغاز کنند و با او انس بگیرند؛ چرا که سعدی نه‌فقط شاعر، که معلم و مربی روح ایرانی است.
سعدی شاعری چندوجهی است
در نشست بزرگداشت سعدی که در دانشکده ادبیات فارسی و زبان‌های خارجی دانشگاه علامه طباطبائی برگزار شد، دکتر سعید حمیدیان، استاد برجسته و بازنشسته دانشکده ادبیات فارسی و زبان‌های خارجی دانشگاه علامه طباطبائی نیز در این نشست سخنرانی کرد و در بیان دیدگاه‌هایش ضمن نقد نگاه‌های سطحی و رایج به شعر سعدی، بر ضرورت بازخوانی دقیق و عالمانه آثار این شاعر بزرگ تاکید کرد.
حمیدیان در ابتدای سخنان خود به یک «غلط مشهور» در میان برخی پژوهشگران اشاره کرد و گفت: «برخی معتقدند که حافظ شاعر عرفان و معنویت است و سعدی تنها به دنیا و عشق زمینی پرداخته است؛ اما آیا ما آثار سعدی را حتی یک‌بار به‌دقت خوانده‌ایم که چنین حکمی صادر می‌کنیم؟»
وی تصریح کرد: «در تمام نوشته‌هایی که طی حدود شصت سال اخیر منتشر کرده‌ام، همیشه سعدی و حافظ را در کنار هم قرار داده‌ام و هیچ‌گاه از معرفی تنها یک نفر به‌عنوان برترین شاعر زبان فارسی دفاع نکرده‌ام. این مقایسه‌های مطلق، ادبیات ما را فقیر می‌کند.»
حمیدیان در ادامه با تکیه بر تحلیل محتوای غزل‌های سعدی، تاکید کرد که این شاعر بزرگ نه‌تنها در حوزه عشق زمینی، بلکه در بیان مفاهیم عرفانی نیز صاحب سبک و صلابت است. وی گفت: «سعدی حدود ۶۹۶ غزل دارد که از حافظ هم بیشتر است. بخشی از این اشعار، وصف طبیعت، نوروز، دیدار یاران و زیبایی‌های دنیوی است. بخش دیگر، شعرهایی است که با دوستان و هم‌عصران خود، به‌صورت طنز یا تعریض رد و بدل کرده، که گاه شوخی‌هایی صریح و بی‌پرده دارند.»
او با اشاره به برخی غزل‌های سعدی که در چاپ‌های مختلف با اختلاف منتشر شده‌اند، گفت: «این دسته از اشعار که گاه زبان تندی دارند، شاید امروز برای برخی ناخوشایند باشد، اما بخشی از فضای ادبی و فرهنگی زمانه سعدی را نشان می‌دهند.»
در ادامه، حمیدیان بخش سوم غزل‌های سعدی را معرفی کرد که از نظر او، دارای بار عرفانی قابل توجهی هستند. او با شگفتی از کم‌توجهی پژوهشگران به این وجه از شعر سعدی، اظهار داشت: «چطور ممکن است کسی سعدی را بخواند و متوجه جنبه‌های عرفانی شعر او نشود؟ برخی از این غزل‌ها به‌روشنی بیانگر تجربیات سلوکی و دیدگاه‌های معنوی سعدی هستند.»
او در توضیح بیشتر به یکی از معلمات معروف سعدی و بیت«سَلِ المَصانِعَ رَکباً تَهیمُ فی الفَلَواتِ/ تو قدر آب چه دانی که در کنار فراتی» اشاره کرد و افزود: «این بیت، تفاوت میان آسایش‌نشینی و رنج‌دیدگی را تصویر می‌کند. کسی که در کنار آب شیرین فرات نشسته، نمی‌تواند حال آن‌کس را که در بیابان سوخته و تشنه مانده، درک کند.»
حمیدیان این بیت را نمونه‌ای از شاعرانگی عمیق سعدی در آمیختن جهان محسوس و عالم معنا دانست و تأکید کرد: «در همین غزل، سعدی به‌صراحت از مفاهیمی چون صفات الهی سخن می‌گوید.آیا چنین تعبیری را جز در ستایش خداوند می‌توان دید؟»
وی خطاب به دانشجویان جوان ادبیات، گفت: «شما نسل پژوهشید، نسل پرسش‌گری. خواهش من این است که آثار سعدی را نه از روی کلیشه‌های رایج، بلکه با دقت و علاقه بخوانید. بگذارید خود شعر سعدی با شما سخن بگوید، نه حاشیه‌های سطحی و محدود.»
دکتر حمیدیان در بخش پایانی سخنانش به پیچیدگی‌های هنری در غزل سعدی پرداخت و گفت: «سعدی استاد لحظات تردید است. در غزل‌های او بارها می‌بینیم که میان رفتن و ماندن، میان عشق و عقل، میان شک و یقین در نوسان است. این هنر بزرگ سعدی است که حالات انسانی را با چنان صداقتی بازتاب می‌دهد که گویی امروز نوشته شده‌اند.»
او در پایان، از مقاله‌ای با عنوان «غزل سعدی؛ عاشقانه یا عارفانه» یاد کرد و تاکید کرد: «تلاش من همواره این بوده که نشان دهم سعدی در غزل، نه یک‌بعدی و نه سطحی است. او شاعری است چندوجهی که هنوز لایه‌های کشف‌نشده فراوانی در آثارش باقی مانده است.»
نشست بزرگداشت سعدی در دانشگاه علامه طباطبائی، با حضور استادان و دانشجویان ادبیات فارسی، فرصتی بود برای بازنگری در تصویر رایج از یکی از مهم‌ترین چهره‌های ادب فارسی. سخنان حمیدیان، بار دیگر یادآوری کرد که برای شناخت واقعی سعدی، باید از پیش‌داوری‌ها عبور کرد و مستقیماً با متن آثار او روبه‌رو شد.
نشست بزرگداشت سعدی به میزبانی انجمن علمی دانشجویی زبان و ادبیات فارسی و با همکاری کانون شعر و ادب دانشگاه علامه طباطبائی در سالن شهید عضدی دانشکده ادبیات فارسی و زبان‌های خارجی برگزار شد.
در پایان مراسم از دکتر سعید حمیدیان به پاس سال‌ها تلاش و کوشش علمی تقدیر به عمل آمد.
سروش
ایتا
نظر شما :