بین‌المللی شدن یک دانشگاه علوم انسانی
به گزارش روابط عمومی، با توجه به تصمیم هیئت امنای دانشگاه علامه طباطبائی مبنی بر انتقال مدیریت همکاری‌های علمی- بین‌المللی از زیرمجموعه معاونت پژوهشی دانشگاه به زیرمجموعه حوزه ریاست به منظور همکاری بیشتر و فرابخشی، دکتر ماندانا تیشه‌یار سرپرست معاونت پژوهشی دانشگاه علامه طباطبائی، در یادداشتی به تشریح عملکرد این مدیریت در سال‌های همکاری با معاونت پژوهشی پرداخت.
در این یادداشت آمده است: «اگر بین‌المللی شدن دانش در سرزمین‌های باختر، پدیده‌ای نسبتا نوین به شمار می‌رود، تمدن‌های کهن مشرق‌زمین از دیرباز میزبان دانشمندان و پژوهشگرانی بوده‌اند که برای به دست آوردن دانش و تجربه، سرزمین‌های گوناگون را درنوردیده و فرهنگ، مذهب، زبان و علم را گستره‌ای فرامرزی بخشیده‌اند. گواه این مدعا، سفرنامه‌های دانشمندان ایرانی، چینی و هندی، میراث مشترک تاریخی کشف شده در این سرزمین‌ها، کتاب‌های علمی بزرگان دانش و ادب که به بازگویی ایده‌ها و نقد آثار دیگر اندیشمندان دوران خود و یا پیشینیان پرداخته‌اند و بالاخره اسناد تاریخی روایت‌گر حضور جویندگان دانش از هند تا یونان در نهادهای علمی دوره‌های گوناگون، از گندی‌شاپور در دوره ساسانیان تا نظامیه‌ها و مدارس علمی در سراسر سرزمین‌های اسلامی، هستند.
بنابراین، دانشمند و حکیم، آن کسی بود که برای گردآوردن دانش، باید عزم جزم می‌کرد و راه بر خود هموار می‌ساخت و سال‌ها برای جستجوی دانش، به میان جوامع گوناگون می‌رفت و دانش را گرد می‌آورد تا بتواند اثری ارزنده بنویسد و آن را چراغ راه نسل‌های پسین بگرداند. راست است که گستره فرهنگیـ تمدنی ما در روزگار کهن، بستری مناسب برای تبادل دانش و علم و فناوری میان اندیشمندانی از اقوام و نژادهای گوناگون را فراهم آورده بود. به این ترتیب، سه گروه از مردمان، یعنی سپاهیان، بازارگانان و دانشمندان را می‌شد در راه‌ها و گذرگاه‌ها در سده‌های پیشین در آمدوشد دید.
امروزه گسترش وسایل ارتباط جمعی، آسان‌تر شدن سفر با افزایش خطوط هوایی، ریلی و جادهای و پیشرفت تکنولوژی در عرصه علم ارتباطات، همگی زمینه‌ای مناسب را فراهم آورده‌اند تا جهان از نیمه سده بیستم، بار دیگر عرصه سفرهای علمی گسترده دانشمندان و دانش‌پژوهان باشد. در همین حال، نمی‌توان انکار کرد که بنیان جوامع را همچنان دانش‌هایی چون سیاست، اقتصاد، مدیریت، حقوق، روان‌شناسی، جامعه‌شناسی، ادبیات، علوم تربیتی، الهیات، فلسفه و ارتباطات می‌سازند. بنابراین جوامعی که در آن‌ها توجه ویژه‌ای به بین‌المللی شدن علوم انسانی و اجتماعی صورت می‌گیرد، می‌توانند انتظار داشته باشند که بنیان‌های فکری قوی‌تری در زیرساخت اجتماعی و فرهنگی آنان شکل گرفته و به پیشرفت آن جوامع در دیگر زمینه‌ها نیز یاری رساند.
در این میان، کشورهایی که میراث‌دار تمدن‌های کهن هستند، این برتری را دارند که گنجینه‌ای از دانش علوم انسانی و اجتماعی را دارا باشند. چگونه ممکن است تمدنی پهناور برای سده‌های طولانی، مردمان بسیاری را در خود جای داده و جهان‌شاهی‌های گوناگونی را به خود دیده باشد، بدون آنکه پایه‌های آن در اندیشه‌های دانشمندان و بزرگان علم استوار شده باشد. این گنجینه دانشی، در جهان امروز، این امکان را پدید می‌آورد تا دانشمندان علوم اجتماعی و انسانی در کشورهایی مانند ایران، به جای آنکه تنها، دنباله‌رو نظریات و مکاتب فکری اندیشمندان دیگر سرزمین‌ها باشند، خود بتوانند ایده‌های کهن را در تفسیری نو بازشناسند و آن را به جهانیان عرضه کنند. از این‌رو، برخلاف دیگر شاخه‌های علم، اندیشمندان گرایش‌های گوناگون علوم انسانی و اجتماعی از این توانمندی برخوردارند که به گفت‌وگو و دادوستد علمی با همتایان خود در دیگر کشورها بپردازند.
در واقع، می توان گفت که دانشمندان حوزه علوم انسانی و اجتماعی در ایران و دیگر کشورهایی همچون ایران که از پیشینه تاریخی- تمدنی کهنی برخوردارند، در جهان امروز می‌توانند نقش پل‌های ارتباطی میان دانش کهن و دانش نوین را بازی کنند. این امر به‌ویژه در ایران، که پیوستگی زبانی آن از بیش از هزار سال پیش تاکنون همچنان مانا مانده است، دستی بالاتر به پژوهشگران ایرانی می‌دهد. از این رو، یکی از نقاط قوت دانشگاه‌های ایرانی در همکاری علمی با دانشگاه‌ها و نهادهای علمی در کشورهای گوناگون جهان، می‌تواند همکاری در زمینه علوم انسانی و اجتماعی و ارائه رهیافت‌های نوینِ به دست آمده از ترکیب کهن‌الگوها با الگوهای مدرن باشد. این توانمندی هنگامی نمود خواهد یافت که ما بومی‌گرایی در دانش را نه به معنای قهر با دانش نوین و بسنده کردن به سنت های پیشینی، بلکه به معنای خوانش و شناخت دوباره متون کهن و معرفی آن‌ها به جهانیان بدانیم.
افزون بر این، از آنجا که قلمرو سرزمینی تمدن مشترک ما، گستره پهناوری از آناتولی تا هیمالیا و از فرارودان تا میان‌رودان را دربر گرفته است، بازشناسایی این دانش کهن مشترک، می‌تواند زمینه‌ساز پیوندهای علمی و فرهنگی استوارتر میان اندیشمندان و پژوهشگران ایرانی با همتایان خود در کشورهای همسایه و مناطق پیرامون شود.
در دانشگاه علامه طباطبائی به عنوان بزرگترین دانشگاه علوم انسانی و اجتماعی در ایران، بیش از یک دهه است که بین‌المللی‌سازی فعالیت‌های علمی استادان و دانشجویان، از جمله اهداف اصلی دانشگاه تعریف شده است. در این زمینه، از سال ۱۳۹۲ فرایند طی شده در این دانشگاه را می‌توان در مراحل زیر خلاصه کرد:
ـ اولویت یافتن فعالیت‌های بین‌المللی استادان، دانشجویان و کارشناسان دانشگاه از سوی وزارت علوم، هیئت امنا و هیئت رئیسه دانشگاه.
ـ برنامه‌ریزی و هدف‌گذاری برای گسترش فعالیت‌های بین‌المللی از راه تدوین شیوه‌نامه‌ها و آغاز اعزام استادان و دانشجویان و کارشناسان به فرصت‌های مطالعاتی، دوره‌های دانش‌افزایی، همایش‌های علمی، کارگاه‌های آموزشی، بازدیدهای علمی و تدریس در دیگر دانشگاه‌های جهان و نیز برگزاری همایش‌ها، کارگاه‌ها و نشست‌های علمی بین‌المللی با دعوت از استادان دیگر کشورها برای برساختن یک محیط علمی بین‌المللی.
ـ اعتمادسازی از راه دعوت از استادان باتجربه برای به اشتراک گذاشتن ایده‌های نو و کمک به اجرای برنامه‌های پیشنهادی گروه‌ها و دانشکده‌ها با همیاری استادان و دانشجویان.
ـ نخبه‌گرایی از راه بهره‌گیری از کارشناسان زبده و تقسیم کار به صورت تخصصی و نیز استفاده از سرمایه انسانی ارزشمند در میان استادان و دانشجویانی که تجربه تحصیل در دانشگاه‌های دیگر کشورها و یا حضور در انجمن‌ها و نهادهای علمی بین‌المللی را داشته‌اند. این سیاست عدم تمرکز و باز گذاشتن دست استادان در ارائه و اجرای برنامه‌های گوناگون با دانشگاه‌های مختلف و در زمینه‌های متفاوت، طیف گسترده‌ای از همکاری‌های علمی را شکل داد و تجربه دانشگاه را در زمینه شیوه‌های گوناگون همکاری‌های علمی بین‌المللی بالا برد.
ـ بین‌المللی شدن در خانه؛ که طیف گسترده‌ای از کارها، از دو زبانه کردن تابلوهای اصلی راهنما در سراسر دانشگاه تا راه‌اندازی سایت انگلیسی دانشگاه و بهبود کیفیت شرایط کلاس‌ها و خوابگاه‌ها را در بر می‌گرفت.
ـ بین‌المللی شدن در بیرون، از راه فراهم آوردن زمینه حضور مسئولان، استادان و دانشجویان نخبه دانشگاه در همایش‌ها و گردهمایی‌های علمی- بین‌المللی و افزایش مشارکت دانشگاه در راه‌اندازی نهادهای بین‌المللی مانند شبکه دانشگاه‌های راه ابریشم، شبکه دانشگاه‌های منطقه اکو، شبکه دانشگاه‌های منطقه بریکس و نیز تشویق استادان و دانشجویان به حضور هرچه بیشتر در انجمن‌ها و تحریریه نشریات علمی و بر عهده گرفتن مسئولیت در نهادهای بین‌المللی
ـ برگزاری کارگاه‌های مربوط به آموزش شیوه نگارش مقالات علمی- بین‌المللی و در کنار آن، آموزش آداب تشریفات در نشست‌ها و دیدارهای علمی بین‌المللی و همینطور سلسله کارگاه‌های آموزشی در زمینه آشنایی با پروژه‌های پژوهشی بین‌المللی
ـ پیگیری سیاست افزایش شمار دانشجویان خارجی از ۶۹ نفر در پاییز ۱۳۹۲ به بیش از ۵۳۰ نفر در پاییز ۱۴۰۳ و نیز فراهم آوردن زمینه‌های حضور دانشجویان به عنوان سرمایه‌های آینده دانشگاه در رویدادهای بین‌المللی با هدف کسب تجربه و دانش (کوشش برای تبدیل فرار نخبگان به گردش علمی نخبگان)
ـ همکاری با دانشگاه‌های برتر جهان و در همان حال، توجه ویژه به همکاری‌های منطقه‌ای با کشورهای همسایه و کوشش برای ایفای نقش قطب مطالعات علوم انسانی و اجتماعی در سطح منطقه
ـ راه‌اندازی مرکز آموزش زبان فارسی به غیرفارسی زبانان و پذیرش دانشجویانی از کشورهای گوناگون مانند اسپانیا، روسیه، ترکیه، چین، کره جنوبی، عراق، قزاقستان و غیره و نیز اعزام استادان و دانشجویان برای تدریس در دیگر کشورها با هدف معرفی زبان و فرهنگ ایرانی در میان مردمان دیگر جوامع
ـ نوآوری در مأموریت‌ها با راه‌اندازی نهادهای علمی- بین‌المللی در ایران و دیگر کشورها مانند مرکز مشاوره سلامت روان مهاجر، مرکز مطالعات ایران و قزاقستان، مرکز چین‌شناسی، مرکز بین‌المللی مطالعات افغانستان، مرکز مطالعات حقوق جزا و جرم شناسی با همکاری مؤسسه ماکس پلانک آلمان، مرکز مطالعات اقتصادی ایران و آسیای مرکزی در دانشگاه ملی اوراسیا در قزاقستان، مرکز مطالعات ایرانی خیام در دانشگاه نبریخا اسپانیا، مرکز مطالعات زبان فارسی سعدی در دانشگاه مطالعات بین‌المللی شانگهای چین، شعبه انجمن حقوقدانان آسیایی در تهران و دبیرخانه دانشجویی شبکه دانشگاه‌های راه ابریشم
ـ و سرانجام جلوگیری از رقابتی شدن یا اجباری شدن فعالیت‌های علمی- بین‌المللی و استفاده از روش‌های تشویقی برای ترغیب استادان و دانشجویان برای مشارکت در برنامه‌های بین‌المللی
در پس همه کوشش‌های انجام شده برای بین‌المللی شدن فعالیت‌های علمی در دانشگاه علامه طباطبائی که سبب شد تا در اردیبهشت ۱۳۹۹ به عنوان دانشگاه برگزیده کشوری در زمینه فعالیت‌های بین‌المللی از سوی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مورد تقدیر قرار گیرد، این ایده‌ها نشسته‌اند: شکل دادن به همکاری و ارتباط برابر، ایجاد اعتماد به نفس و خودباوری در استادان و دانشجویان، رعایت تعادل در همکاری متقابل، ضمن رعایت احترام به فرهنگ‌ها و ملل گوناگون، فراهم آوردن زمینه دوستی‌های علمی بلندمدت به جای فرصت‌طلبی‌ها و منفعت‌نگری‌های کوتاه‌مدت.
در این میان، روز شنبه بیستم بهمن ماه ۱۴۰۳ مرحله تازه‌ای از فعالیت‌های بین‌المللی در دانشگاه علامه طباطبائی آغاز خواهد شد، با تأیید هیئت امنای دانشگاه، مدیریت همکاری‌های علمی- بین‌المللی از زیرمجموعه معاونت پژوهشی دانشگاه به زیر مجموعه حوزه ریاست انتقال خواهد یافت تا در ساختار نوین، به صورت فرابخشی به یاری معاونت‌ها، دانشکده‌ها و پژوهشکده‌های گوناگون دانشگاه رفته و در بین‌المللی‌سازی ظرفیت‌های علمی این نهادها یاریگر آنان باشد. کوشش می‌شود تا با تجمیع همه نهادهای علمی و اجرایی دانشگاه که به فعالیت‌های بین‌المللی مشغول بوده‌اند در ذیل این مدیریت، امکان برنامه‌ریزی بهتر و راهبری دقیق‌تر فعالیت‌های بین‌المللی دانشگاه فراهم آید. هدف‌های اصلی از این تغییرات، فراهم آوردن زمینه‌های مناسب برای معرفی آثار و اندیشه‌های استادان برجسته ایرانی در سطح جهانی، بسترسازی برای شکوفایی استعدادهای دانشجویان در عرصه بین‌المللی و همچنین مهیا ساختن شرایط برای گسترش مرزهای دانش علوم انسانی و اجتماعی بر بنیان اندیشه‌های ایرانی و در تعامل و گفت‌وگو با دانشمندان دیگر کشورهای جهان است.
اگرچه راهی طولانی و دشوار در پیش رو است اما باور داریم که رهرو آن است که آهسته و پیوسته رود. بنابراین بیش از یک دهه مداومت در پیش بردن کارها، با وجود مشکلات گوناگون در سطح سیاست خارجی و تحریم‌های اقتصادی و مشکلات دیگری که گریبانگیر اغلب دانشگاه‌های ایران است، ما را به این باور رهنمون کرده که می‌توان امید داشت که این گام‌های کوچک، در راهی درست برداشته شوند و بتوانند از دانشگاهیان ما، انسان‌هایی دانا و توانا در عرصه فعالیت‌های علمی بین‌المللی بسازند و جهان آینده با همت آنان، به جهانی با صلح و آرامش بیشتر بدل شود. چنین باد!»
سروش
ایتا
نظر شما :