میزگرد بررسی ابعاد سیاسی، فرهنگی و اجتماعی انتخابات چهاردهمین دوره ریاست جمهوری در ایران

به گزارش روابط عمومی، میزگرد بررسی ابعاد سیاسی، فرهنگی و اجتماعی انتخابات چهاردهمین دوره ریاست جمهوری در ایران با حضور دکتر محمدباقر خرمشاد، عضو هیئت علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه‌طباطبائی و دکتر وحید شالچی، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه‌طباطبائی، از سوی دبیرخانه کرسی‌های آزاداندیشی معاونت فرهنگی و اجتماعی به صورت حضوری و مجازی برگزار شد.
دکتر خرمشاد، در این نشست تخصصی گفت: موضوع مشارکت سیاسی در جامعه‌شناسی سیاسی یک موضوع مستقل و پر دامنه‌ای است که ما، هم در مقطع کارشناسی و هم در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری آن را پیگیری می‌کنیم. 
وی با بیان اینکه چند نوع مشارکت سیاسی داریم، اظهار کرد: بارزترین و پایین‌ترین سطح مشارکت سیاسی، رأی دادن است. البته بیشتر مردم در جوامع مختلف از مشارکت سیاسی، فقط به رأی دادن بسنده می‌کنند. آمار و ارقام نشان می‌دهد به صورت میانگین در کل دنیا پنجاه تا هفتاد درصد مردم رأی می‌دهند و در انتخابات شرکت می‌کنند. در ایران نیز میانگین مشارکت مردمی در انتخابات مجلس شورای اسلامی حدود 65 درصد است. البته نکته‌ای که در دنیا وجود دارد این است که مشارکت یا عدم مشارکت در انتخابات به مشروعیت نظام سیاسی گره نمی‌خورد.
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه‌طباطبائی گفت: با اشاره به کاهش مشارکت مردم اروپا و آمریکا در انتخابات دهه هفتاد و هشتاد، گفت: این کاهش مشارکت به یک مسئله جدی در محافل سیاسی تبدیل شد. با توجه به اینکه در غرب سیاست یعنی دموکراسی و دموکراسی یعنی انتخابات و مشارکت مردم در انتخابات، بنابراین وقتی مردم در انتخابات شرکت نمی‌کنند یا کم مشارکت می‌کنند، این مشارکت کم به این معنی است که دموکراسی یعنی اصل سیاست صدمه دیده و دچار مشکل شده است. با توجه به این شرایط ادبیاتی در غرب تحت عنوان «پایان سیاست» شکل گرفت چون کاهش مشارکت، یعنی کاهش دموکراسی و کاهش دموکراسی یعنی کاهش سیاست یا به عبارتی پایان سیاست بود.

وی در ادامه به تشریح علت‌های کاهش مشارکت سیاسی مردم دنیا در انتخابات اشاره کرد و افزود: بر اساس تحقیقات انجام شده نزدیک به 20 علت برای کاهش شرکت در انتخابات بیان شده است که بیشتر آن علت‌ها در مورد ایران هم صادق است. البته کشور ایران علت‌هایی نیز دارد که خاص خودش است. 
دکتر خرمشاد با اشاره به اینکه روند مشارکت مردم در دو انتخابات گذشته زیر 40 درصد بوده است، گفت: سه عامل شهادت آیت‌الله رئیسی، انجام عملیات وعده صادق و حضور فعال اصلاح‌طلبان در انتخابات پیش رو، مشارکت را تا 60 درصد افزایش می‌دهد و ما شاهد مشارکت خوبی در این انتخابات خواهیم بود. 
در ادامه نشست دکتر شالچی گفت: صحبت من در خصوص بخشی از جامعه است که در انتخابات شرکت نمی‌کنند و هنوز هم مقاومت جدی برای شرکت در انتخابات دارند. گفتمانی با عنوان براندازی در هشت سال گذشته شکل گرفته که رقیب مشارکت است و این گفتمان ویژگی‌هایی دارد. موضوعات مختلفی توانسته مشارکت را در دوره‌های مختلف پایین بیاورد و گفتمان براندازی را تقویت کند.
وی ادامه داد: احساس نفرت یکی از ویژگی‌های این گفتمان است که البته به دو شاخه چپ و راست تقسیم می‌شود. این گفتمان با توجه به تصور آرمانی که از رفاه فوق‌العاده دوران پهلوی دارد، دستاوردهای جامعه ایرانی در چند دهه گذشته را نادیده می‌گیرد. این گفتمان هرچند با تاریخ و تمدن ایران نیز پیوند و نسبتی پیدا نمی‌کند ولی در عین حال موفق شده بخش‌هایی از جامعه ایران را با خود همراه کند.
عضو هیئت علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه‌طباطبائی افزود: گفتمان براندازی هر چه گسترده‌تر شود تبعات سخت‌تری بر جامعه ایرانی خواهد داشت و عدم مشارکت در انتخابات فقط یکی از این تبعات است. این گفتمان ابزارهای رسانی خاصی هم به ویژه در حوزه شبکه های اجتماعی دارد. خانواده هایی که از این رسانه ها استفاده می‌کنند در این گفتمان گرفتار می‌شوند.
وی تاکید کرد: این گفتمان از معضلات و مشکلاتی که در جامعه وجود دارد تغذیه می‌کند. یکس از مسائل مهم اذعان به وجود مسائل و مشکلات است. مسئله‌ای که وجود دارد این است که ما به وجود مشکلات اذعان نمی‌کنیم و آن‌ها را به رسمیت نمی‌شناسیم تا بتوانیم راه حل آن را پیدا کنیم.
دکتر شالچی اظهار کرد: موضوع مهم دیگر، توجه به بخش‌های بی‌صدای جامعه است. باید بتوان آن‌ها را درگیر مطالبات سیاسی کرد. احساس سرخوردگی و ناامیدی، سبب گرایش به سمت گفتمان براندازی می‌شود. باید بخش‌های مختلف جامعه احساس کند که به قسمتی از مطالبات خود می‌رسد. 
وی ادامه داد: تغییر فضای سیاسی کشور از سیاست عقلانی به سیاست احساسی به ویژه در زمان انتخابات هم بسیار تاثرگذار است. هر چه سیاست احساسی‌تر شود، امکان ناامیدی و تقویت گفتمان براندازی افزایش پیدا می‌کند. رادیکالیسمی هم که گاهی در کشور حاکم می‌شود هم مشکل‌زا است. رادیکالیسم در کوتاه‌مدت، مشارکت را بالا می‌برد ولی در بلندمدت فضای ناامیدی را گسترش می‌دهد. در کوتاه‌مدت، با افزایش سطح مطالبات، بدنه اجتماعی که آرزوهای خود را این گفتمان جستجو می‌کند، دچار هیجان می‌شود اما این بدنه اجتماعی در مواجهه با واقعیت، نمی‌تواند پاسخ خود را دریافت کند و این موضوع سبب سرخوردگی و گرایش به گفتمان براندازی می‌شود.

عضو هیئت علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه‌طباطبائی به نقش مهم رسانه‌های مستقل و حرفه‌ای، گفت: باید این رسانه‌ها را ایجاد و تقویت کرد. هر چه رسانه‌های برون مرزی تقویت شوند، با توجه به نگاهی که آن‌ها به ایران دارند، ما شاهد کاهش مشارکت خواهیم بود. بین شنیدن صداهای خارج از ایران و کاهش مشارکت در ایران، رابطه محسوس وجود دارد که باید آن را درمان کرد.
وی با بیان اینکه سیاست یک بخش افتراقی و یک بخش پیوندی دارد، افزود: وجه افتراقی سبب مشارکت می‌شود ولی اگر وجه پیوندی برقرار نشود، در بلند مدت ایجاد مشکل می‌کند. دیگر اینکه ما به دلیل تاریخی، در جامعه ایرانی تنوع داریم. ما وارث تاریخ بلندی هستیم که بخشی از آن ایران باستان، ایران میانی، ایران شیعی و ایران جدید است که بخش‌های مختلف مردم به این بخش‌های تاریخی، تعلقات یکسانی ندارند. همچنین مردم به طبقه‌های مختلف تقسیم می‌شوند، جنسیت‌های مختلف، قومیت‌های مختلفی در جامعه وجود دارد که مطالبات متفاوتی دارند. 
دکتر شالچی با اشاره به اینکه گروه‌های سیاسی بخشی از مردم هستند و همه مردم نیستند، ادامه داد: بازی سیاسی در جامعه، زمانی پر رونق می‌شود که نیروهای سیاسی موجود در جامعه این افتراق‌ها را به رسمیت بشناسند و درگیر بازی سیاسی کنند تا در درون نظم سیاسی موجود با هم پیوند بخورند. زمانی که پیوند اتفاق نیفتد، افتراق سبب شکاف اجتماعی بین دو بخش جامعه می‌شود و مشکل به وجود می‌آید.  در دوره‌هایی که مشارکت پایین است، وجه افتراقی اتفاق نمی‌افتد و بخش‌هایی از جامعه صدای خود را در جامعه نمی‌بینند.
وی با این اینکه مفاهیمی وجود دارد که با وجود همه افتراق‌ها زیر چتر خود نگه داشته است، افزود: وجود سازوکارهای سازنده و زبان و ادبیات مشترک، سبب جمع شدن همه کنار هم می‌شود. جمهوری اسلامی همه این اشتراک‌ها را در خود دارد. استقلال، آزادی، جمهوریت و اسلامیت و توازن میان این ارزش‌های بنیادی، بسیار سازنده است. برقراری هر دو وجه افتراقی و پیوندی کار مهمی است که می‌تواند کمک کننده باشد تا ما بتوانیم سطح مشارکت را بالا نگه داریم و مهم‌تر اینکه، پیوند جامعه و دولت همواره پیوند پویا و مستمری باشد.