سلامت معنوی نیازمند آموزش و ارتباط است

به گزارش روابط عمومی، نشست علمی «رهیافت خداسو به سلامت معنوی» با حضور دکتر عبدالله معتمدی، رئیس دانشگاه علامه‌طباطبائی در پژوهشگاه حوزه و دانشگاه برگزار شد.
دکتر معتمدی در این نشست با بیان اینکه گسترش تفکر سکولار، پست مدرنیسم، لیبرال و گسترش این نوع تفکرات در فضای روانی و ذهنی حاکم بر شرایط امروز جامعه، ما را در یک شرایط معینی قرار داده که قدرت جولان اندیشه ما در یک هندسه ذهنی معینی، مقید شده است و تحت تاثیر این نوع تفکر که تفکر غالب است، رفتار، گفتار و اندیشه ما به یک فضای محدود مقید می‌شود.
وی ادامه داد: تحت تاثیر این نظام‌های فکری لیبرالیسم، دموکراسی، پست مدرنیزم و همین تفکر رایجی که امروز در فضای علمی و دانشگاهی ما وجود دارد، یک نظام ارزشی خاصی به ما القا و تحمیل شده است که بخشی از مسائل روا و بخشی از مسائل ناروا تلقی می‌شود. به طور مثال مفاهیمی مانند بندگی خداوند یک مفهوم ناروا و مفهوم آنچه می‌خواهم و آنچه می‌پسندم روا است. صحبت از خداوند همراه با اما و اگر ولی مفهومی مانند رضایت‌مندی یک مفهوم روا است. 
رئیس دانشگاه علامه‌طباطبائی با اشاره به اینکه بخشی از آیات قرآن در مورد شرک، بخشی در مورد معاد و بخشی در مورد پیروی از هوا و هوس است، افزود: امروزه پیروی از هوا مفهومی روا است، در صورتی که در فرهنگ قرآنی، گونه‌ای دیگر به آن نگاه می‌کنیم. خداوند پیروی‌کنندگان از هوا و هوس را مذمت می‌کند و می‌فرماید: «اَرأیتَ مِن اتَّخذ اِلههٌ هَواهٌ اَفأنت تکونَ علیه وکیلا» آیا آنکس که هوای (نفس) خود را معبود خویش گرفته است دیدی آیا (می‌توانی) ضامن او باشی. بنابراین تحت تاثیر این شرایط و تسلط این تفکرات، ما یک نظام ارزشی متفاوتی پیدا کردیم که در تعلیم و تربیت، مسائل اجتماعی و ... تحت تأثیر آن هستیم. 
وی تصریح کرد: این نوع تفکر محدودیت‌هایی را نیز در درک معانی ایجاد می‌کند؛ یعنی سیطره این تفکر بر ذهن، مانع می‌شود که ما درک درستی از مفاهیم پیدا کنیم و ما را در یک هندسه معین که تحت تاثیر تفکرات سکولار و تفکرات مادی است قرار می‌دهد. یک وقتی در یکی از متون انگیسی آمده بود که معلم به دانش‌آموزان خود گفته بود یک انشا در مورد خانواده فقیر بنویسند و یکی از دانش‌آموزان که در یک خانواده ثروتمند بدنیا آمده و زندگی می‌کرد نوشته بود یک خانواده فقیری بود، راننده‌شان فقیر بود، باغبانشان فقیر بود و ... این تسلط فضای مادی‌گرایانه حاکم بر ذهن ما یا تسلط تفکرات لیبرالیستی و سکولاریستی مانع از درک ابعاد یک مفهوم فراتر از چارچوب‌های شکل گرفته ذهنی می‌شود. 
این استاد دانشگاه علامه‌طباطبائی با بیان اینکه درک مفهوم معنویت نیز در فضای گفتمانی ما متاثر از این محددیت‌های تفکری است، افزود: امروز وقتی که ما می‌خواهیم معنویت را در انسان تعریف کنیم، مفهوم معنوی به عنوان یک واقعیت اجتماعی خود را تحمیل کرده است در صورتی که چیزی که ما از آموزه های اسلامی درباره مفهوم معنویت می‌فهمیم با آن چیزی که امروزه معرفی می‌شود، بسیار فاصله دارد.
وی گفت: مفهوم معنویت در انسان با رویکرد دینی در بعد غیرمادی انسان ریشه دارد. این مفهوم در انسان یک ویژگی مبتنی بر فطرت الهی است. مفهوم معنویت در انسان بر اساس این تفکر، یک ریشه هستی‌شناسانه علم اَلَستی دارد؛ یعنی این معنویت، معنویت قدیم و به تعبیر برخی روان‌شناسان یک کهن الگو است.

مفهوم معنویت در منطق خداسو، دینی و اسلامی ریشه هستی‌شناسانه الستی دارد
دکتر معتمدی بیان کرد: انسان در روان‌شناسی متداول امروزی عبارت است از موجودی که حد فاصل بین تشکیل تخمک تا مرگ است و معنویت انسان نیز در همین محدوده تعریف می‌شود اما مفهوم معنویت در منطق خداسو، دینی و اسلامی یک ریشه هستی‌شناسانه الستی دارد. بنابراین این معنویت قدیم است از سوی دیگر معنویت انسان ابدی است معنویت در انسان براساس این منطق یک اثر وجودی در زیست جاودانه انسان دارد. یعنی معنویتی که ما از آن صحبت می‌کنیم یک اثر وجودی در زیست جاودانه انسان دارد. در قرآن خداوند متعال می‌فرماید: «یَومٌ لا یَنفع مالٌ و لا بنون الامن اتی الله بقلب سلیم» قلب سلیم که در قیامت به کار می‌آید حاصل معنویت انسان است. 
 وی با تاکید بر اینکه معنویت در انسان عامل گسترش وجود انسان می‌شود، ادامه داد: محبتی که خداوند در دل دیگران می‌اندازد تحت تاثیر همین معنویتی است که اتفاق افتاده و متضمن حفاظت از آسیب‌های روانی اجتماعی می‌شود. «اِنَّ الذینَ امنوا و عملوا الصالحات سَیجعَلٌ لَهٌمَ الرحمنٌ وٌدّا» خدای رحمان کسانی را که ایمان آورده و عمل صالح انجام می‌دهند محبوب همه می‌گرداند. این معنویت یک نقش حفاظتی ایجاد می‌کند در این منطقی که ما در مورد آن صحبت می کنیم. این مفاهیم از دل ادبیات متعارف امروز بیرون نمی‌آید.  
رئیس دانشگاه علامه‌طباطبائی ادامه داد: مسئله‌ای وجود دارد به نام نیازهای معنوی، مفهومی وجود دارد به نام رفتارهای معنوی و رفتارهایی به نام سلامت معنوی وجود دارد. سلامت معنوی در گرو چند عامل است.

سلامت معنوی در گرو نوع نگاهی است که ما به هستی داریم
وی افزود: سلامت معنوی در گرو نوع نگاهی است که ما به هستی داریم یعنی در گرو نوع جهان‌بینی ما است. به عبارت دیگر آن جهان‌بینی که متاثر از مفاهیم دینی است بالاترین حس معنویت را می‌تواند در فرد ایجاد کند. وقتی کسی حقیقتاً اعتقاد داشته باشد که «لا حَولَ وَ لا قٌوه اِلا بِالله العَلی العَظیم» هیچ نیرو و توانی جز از سوی خداوند بلند مرتبه و بزرگ نیست. انسان تحت تاثیر این نگاه توحیدی، معنای متفاوتی را از زندگی درک می‌کند و یک حس آرامش، نشاط و اطمینان به او دست می‌دهد. بنابراین سلامت معنوی در گرو داشتن یک جهان‌بینی مبتنی بر فرهنگ اسلامی است و به نسبتی که این جهان‌بینی تقویت شود، سلامت معنوی بیشتری شکل می‌گیرد. 
دکتر معتمدی با بیان اینکه سلامت معنوی در گرو یک نوع آراستگی، طهارت نفس و فاصله گرفتن از گناه و آلودگی است، افزود: از سوی دیگر از گناه باید ترسید گناهکاری ظلمت و تاریکی ایجاد می‌کند. امام علی (ع) در یکی از سخنان حکمت در نهج‌البلاغه می‌فرماید من شما را به پنج موضوع سفارش می‌کنم که اگر به آن‌ها توجه پیدا کردید به تعبیر بنده در زندگی جهش خواهید داشت بعد یکی از این پنج مورد را می‌فرمایند: « ولا یخافن الا ذنبه » یعنی بجز از گناهتان از چیز دیگری نترسید. تحول سلامت معنوی در انسان مانند تحول زیستی نیست بلکه در گرو یک نوع رشد شناختی و به طور مشخص یک نوع تعقل است. تعقل به معنای اسلامی آن می‌تواند سلامت روان را تضمین کند؛ عقلی که در تعریف «العَقلٌ ما عٌبِدَ به الرَّحمنٌ و اکتسب به الجَنان». به همین خاطر بنده در در عین حال که معتقدم مفهوم سلامت معنوی مفهومی است که ریشه در فطرت و وجود انسان دارد با این حال نیاز به آموزش هم دارد. یعنی سلامت معنوی نیازمند آموزش و ارتباط است.