اربعین، فرصتی برای احیای مقاومت امام حسین(ع) در عصر جدید

به گزارش روابط عمومی، به نقل از ایکنا، ششمین همایش بین‌المللی «اربعین»، بیستم شهریورماه سال جاری به میزبانی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه‌طباطبائی برگزار می‌شود.

در نشستی با حضور مسئولان برگزاری ششمین همایش بین‌المللی «اربعین» در دانشگاه علامه‌طباطبائی، ضمن تشریح جزئیات همایش بیان شد: حضور این همه انسان در مراسم اربعین، بهترین فرصت برای یادآوری و احیای مقاومت صورت گرفته توسط اباعبدالله الحسین(ع) در عصر جدید است.

برای اطلاع بیشتر از جزئیات این همایش با دکتر محمدباقر خرمشاد، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی و دبیر علمی این همایش، دکتر محسن حبیبی، عضو هیئت علمی همایش و دکتر مجید عباسی، رئیس دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی و دبیرکل همایش در استودیوی خبرگزاری ایکنا به گفت‌‌وگو نشستیم که در ادامه مشروح آن را می‌خوانید:

ایکنا: ابتدا درباره پیشینه این همایش توضیح دهید. پنج همایش قبلی چه دستاوردهایی در پی داشته است؟
دکتر حبیبی: سابقه همایش اربعین در دانشگاه علامه‌طباطبائی به سال ۱۳۹۵ برمی‌گردد. در آن سال بعد از اینکه رفتن به مراسم پیاده‌روی اربعین اندک اندک در حال اوج گرفتن بود و جمعیت زیادی شرکت می‌کردند، دانشگاه علامه‌طباطبائی در دانشکده ادبیات و علوم انسانی به این فکر افتاد که تحلیلی از این همایش ارائه دهد؛ چون وقتی مردم از اقشار مختلف، از افراد عامی گرفته تا متخصصان در حوزه‌های مختلف در این راهپیمایی عظیم شرکت می‌کنند بنابراین متخصصان علوم انسانی در دانشگاه هم به این فکر افتادند که ببینند چه اتفاقی در سطح عالم هستی و در مسائل مرتبط با منطقه، سیاست و علوم اجتماعی در حال رخ دادن است؟ چون این پدیده متفاوت از اتفاقات رایج بود. بنابراین ما به عنوان متخصصان علوم انسانی باید می‌توانستیم سهم خودمان را در این عرصه ایفا کنیم.

دو نشست تحلیلی در دانشکده ادبیات و علوم انسانی در سال ۱۳۹۵ با حضورت استادان متخصص برگزار شد و افراد نظر خود را بیان کردند. همان سال در عراق توسط برخی نهادها از جمله وزارت کشور، همایشی به زبان عربی به عنوان نخستین همایش بین‌المللی اربعین برگزار شده بود. از سال ۱۳۹۶ این همایش‌ها تلفیق و تبدیل به دومین همایش بین‌المللی اربعین شد که به طور مشترک توسط دانشگاه علامه طباطبائی و دانشگاه کربلا به سرانجام رسید. چون بخشی از آن از جمله سخنرانی‌ها و پنل‌های همایش در تهران و بخشی در کربلا برگزار و محصول آن به سه زبان فارسی، عربی و انگلیسی در قالب مقالات و ارائه‌های دانشمندان علوم انسانی در حوزه‌های مختلف مدیریت، حقوق، علوم سیاسی، علوم اجتماعی، فلسفه، ادبیات، الهیات و ... منتشر شد و استقبال کم‌نظیری از این همایش صورت گرفت و حجم بالایی از مقالات ارسال شد. دوره‌های سوم، چهارم و پنجم این همایش نیز برگزار شد.
از سال گذشته تصمیم دانشگاه علامه طباطبائی بر این شد که برگزاری این همایش را به دانشکده‌های مختلف بسپارد چون همایش‌های سال‌های پیشین، بیشتر در دانشکده ادبیات مدیریت می‌شد بنابراین سال گذشته دانشکده علوم اجتماعی عهده‌دار پنجمین همایش بین‌المللی اربعین شد و استقبال خیلی خوبی از آن صورت گرفت و نخستین سالی هم بود که اندک اندک در حال خروج از دوران کرونا بودیم.
امسال هم تصمیم کمیته بر این شد که برگزاری همایش را به دانشکده حقوق و علوم سیاسی واگذار کند و خوشبختانه استقبال خوبی از سوی دانشکده صورت گرفت و جلسه‌های فشرده‌ای در این زمینه گذاشته شد. امیدواریم بتوانیم همایش بسیار پرشور و با کیفیتی برگزار کنیم و سهم خودمان را به عنوان بزرگترین دانشگاه علوم انسانی در کشور و منطقه در تحلیل این پدیده‌ عظیم ایفا کنیم.

ایکنا: علاوه بر دانشگاه علامه طباطبائی چه نهادهایی در برگزاری این همایش همکاری دارند؟
دکتر حبیبی: بر اساس سال‌ها و دوره‌های گذشته ارگان‌ها و سازمان‌های متعددی از جمله وزارت کشور و برخی از دانشگاه‌های دیگر مشارکت داشته‌اند. امسال به منظور همکاری، با ارگان‌های مختلف مانند صدا و سیما، سازمان ارتباطات، اوقاف و امور خیریه و شهرداری تهران و جاهای دیگر نامه‌نگاری صورت گرفته است. معتقدم با وجود اینکه محور برگزاری همایش، دانشگاه علامه طباطبائی است اما از نظر همکاری سایر نهادها، مشارکت بسیار بالایی را شاهد خواهیم بود چون علاوه بر همگرایی جهانی باید در داخل نیز این همگرایی اتفاق بیفتد. 
سال گذشته هم به یاد دارم از زمانی‌که دبیرخانه همایش در دانشکده علوم اجتماعی تشکیل شد تا زمان برگزاری همایش فرصت اندک بود اما الحمدلله شاهد بودیم تعداد مقالات ارسال شده و مشارکت دانشگاهیان و حوزویان کشور و افراد علاقه‌مند به این موضوع زیاد بود. امسال هم شاهدیم که سازمان‌ها و ارگان‌های مختلفی در این همایش شرکت می‌کنند. تنوع محورها هم بسیار زیاد است و این امر می‌تواند در برگزاری یک همایش متفاوت مؤثر باشد.

ایکنا: درباره جزئیات این همایش از جمله زمان برگزاری و فرصت‌های ارائه مقاله و محورهای آن توضیح دهید.
دکتر خرمشاد: بنده از عنوان همایش شروع می‌کنم. با توجه به اینکه امسال برگزاری همایش بر عهده دانشکده حقوق و علوم سیاسی گذاشته شده است عنوانی که کمیته علمی همایش تصویب کرد و به تصویب ریاست دانشگاه هم رسید، «همبستگی ملی، همگرایی اسلامی و مقاومت جهانی» است. به عبارتی به نظر می‌رسد اربعین هم دستمایه همبستگی ملی در داخل، هم همگرایی اسلامی در منطقه و هم مقاومت جهانی در سطح بین‌الملل است. پس عنوان، پیشینه سیاسی دارد که هم سیاست داخلی و هم سیاست خارجی را در برمی‌گیرد.
اما با توجه به اینکه بنا بوده از همه ظرفیت دانشگاه علامه‌طباطبائی استفاده شود، برای دانشکده‌های مختلف هم محورهایی در نظر گرفته شده است؛ در نتیجه محورهای همایش به صورت ترکیبی از رشته‌های مختلفی که در دانشگاه وجود دارد قرار داده شد که شامل «اربعین، سیاست و روابط بین‌الملل»، «مطالعات فرهنگی و  اجتماعی»، «مطالعات مدیریتی و اقتصادی»، «الهیات و فلسفه»، «هنر و ادبیات» «روانشناسی و سلامت»، «علوم ارتباطات» و «تجربه زیسته» هستند تا بتوانیم از ظرفیت‌های همه اعضای هیئت علمی دانشگاه و دانشگاه‌های کشور، البته با غلبه عنوان اصلی استفاده کنیم.
زیرفصل‌های زیادی برای این محورها وجود دارد که از جمله آنها «اربعین و دیپلماسی آزادگی»، «اربعین و جغرافیای جهانی مقاومت»، «اربعین و عدالت جهانی»، «اربعین و هویت ملی»، «اربعین و همبستگی حسینی»، «اربعین و قدرت نرم و حکمرانی جدید»، «اربعین و مقاومت منطقه‌ای»، «اقتصاد سیاسی اربعین»، «اربعین و تمدن نوین اسلامی»، «اربعین و سرمایه ‌اجتماعی،»، «اربعین و چالش‌های مدرنیته»، «اربعین و زیست توحیدی»، «مطالعات تمدنی اربعین»، «اربعین و هنرهای نمایشی»، «اربعین و ادبیات تطبیقی و ادبیات آئینی»، «اربعین و سلامت معنوی»، «برنامه‌های تربیتی اربعین»، «جلوه‌های اصیل معنویت‌گرایی در اربعین»، «اربعین و فضای مجازی»، «اربعین به مثابه رسانه» و ... هستند. درخواست ما این است کسانی‌که تفصیل بیشتری می‌خواهند به سایت همایش به آدرس Arbaeen6.atu.ac.ir مراجعه کنند.

ایکنا: هدف از برگزاری این همایش با این عناوین و موضوعاتی که اشاره کردید چیست؟
دکتر خرمشاد: هدف این است که بتوانیم در یک قاب علمی، اربعین را که دارای یک گستردگی میلیونی در یک جغرافیا و مکان محدود است و با حجم بزرگ و ابعاد بسیار زیادی هم اتفاق می‌افتد مورد تجزیه، تحلیل و موشکافی بیشتری قرار داده و تبعات آن را از ابعاد مختلف مورد واکاوی و تحلیل قرار دهیم. ما فراخوان خود را به تازگی منتشر کرده‌ایم. فرصت ارسال چکیده مقالات تا ۳۱ تیرماه، فرصت ارسال اصل مقالات تا ۳۱ مرداد و زمان برگزاری همایش نیز ۲۰ شهریورماه در دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی است. بنابراین اعضای هیئت علمی می‌توانند از فرصت تابستان برای نگارش مقاله استفاده کنند.

ایکنا: یکی از نکاتی که رهبر معظم انقلاب تأکید زیادی بر آن دارند «تمدن اسلامی» است. به نظر شما اربعین چه نقشی در تشکیل تمدن نوین اسلامی ایفا می‌کند؟
دکتر خرمشاد: یکی از موضوعاتی که ما تقاضای مقاله کرده‌ایم همین اربعین و تمدن نوین اسلامی است؛ یعنی نقشی که اربعین در این زمینه دارد. اگر یکی از پایه‌ها و لوازم شکل‌گیری تمدن را همبستگی و همگرایی در آن تمدن بدانیم، پدیده راهپیمایی اربعین یکی از مصادیقی است که این فرصت و مجال را برای یک یک امت اسلامی در درون خانواده تمدن نوین اسلامی فراهم می‌کند که این بسترسازی فراهم شود. یکی دیگر از مولفه‌های تمدن‌سازی لزوم برقراری مودت و محبت و دوستی عمیق بین اعضای آن خانواده تمدنی است بنابراین راهپیمایی اربعین فرصتی برای تمرین این امر است.
به جرئت می‌توان گفت اگر چنانچه بخواهیم نمادهایی را برای تمدن نوین اسلامی بیان کنیم راهپیمایی اربعین و شرایطی که در آن شکل می‌گیرد یکی از بهترین نمادها و زمینه‌سازی‌ها در قوام‌بخشی و شکل‌گیری تمدن‌نوین اسلامی است.

ایکنا: به نظر شما اربعین چه نقشی در افزایش تعاملات میان ملت‌ها مخصوصا ملت‌های اسلامی دارد؟
دکتر عباسی: اخبار، اطلاعات و داده‌هایی که هرساله از این رویداد مهم در جهان اسلام و می‌توان گفت جهان بشریت مخابره می‌شود حاکی از این است که از ده‌ها کشور و از ملیت‌های مختلف از کشورهای آسیایی، آفریقایی، آمریکایی و ... در این رویداد مهم شرکت می‌کنند. طبیعتا راهپیمایی اربعین محل بسیار مهمی برای تبادل افکار و ایده‌ها و در عین حال پیشبرد آموزه‌های اصیل اسلامی است.
راهپیمایی اربعین رویدادی است که از ملیت‌های مختلف، دور هم جمع شده و در این رخداد عظیم شرکت می‌کنند و بزرگترین گردهمایی سالانه‌ای است که در سطح دنیا اتفاق می‌افتد. بنابراین طبیعی است که فرصت مناسبی برای تأکید بر اشتراکات و همگرایی است و اینکه به عنوان ملت واحد و ید واحده اسلامی می‌توانند از طریق همگرایی و اتحاد با هم، به مقاومت در برابر نظام سلطه پرداخته و به پیشبرد بیشتر اهداف جهان اسلام کمک کنند.

میلیون‌ها نفر در این ایام از ده‌ها کشور دور هم جمع می‌شوند و با کمترین مشکل امنیتی و اسکان و مسائل بهداشتی و غذایی، برنامه پیش می‌رود. این نشان می‌دهد که ملت‌ها می‌توانند در کنار هم و با اتحاد و همبستگی برای رسیدن به هدف واحد که همان هدف اباعبدالله الحسین(ع) و یاران ایشان است حرکت کرده و پیش بروند.
بنابراین اربعین موقعیت مهمی برای توسعه ارتباطات و تبادل اطلاعات میان کسانی است که در این رویداد مهم بین‌المللی شرکت می‌کنند. همچنین راهپیمایی اربعین به مثابه رسانه‌ای مهم برای صدور پیام عاشورا و حماسه‌ای است که در آن روز توسط حضرت اباعبدالله الحسین(ع) برای همه دنیا آفریده شد. در زمینه مقاومت، مقابله با سلطه، تن ندادن به ذلت و آزادی‌خواهی نیز، اربعین الگویی برای همه جوامع مسلمان است.

ایکنا: به نظر شما اربعین چه تاثیری در تقویت مقاومت اسلامی دارد؟
دکتر خرمشاد: اساساً گرد آمدن میلیون‌ها نفر در جغرافیایی به نام کربلا بعد از چندصدسال در جهت گرامی‌داشت آن واقعه، نشان می‌دهد که اربعین بزرگداشت آزادگی و مقاومت است چون علت مقاومت اباعبدالله الحسین(ع) مقابله با انحرافاتی بود که بعد از جدشان در جامعه اسلامی پدید آمده بود.
طبیعی است که وقتی این همه انسان در این مراسم جمع می‌شوند، بهترین فرصت برای یادآوری و احیای مقاومت صورت گرفته توسط اباعبدالله الحسین(ع) در عصر جدید است. همچنین الهام‌بخشی بسیار زیادی در امر مقاومت اسلامی دارد و فرصت تفاهم، همدلی و یارگیری در مسیر مقاومت اسلامی را فراهم می‌کند. این مراسم به گونه‌ای تئوری‌سازی و زمینه‌سازی می‌کند و انسجام و قوام مقاومت اسلامی را در صحنه عمل با پیوند دادن توده‌ها، بیشتر می‌کند.