دکتر معتمدی: کشور آمادگی لازم در تحول علوم انسانی را دارد

به گزارش روابط عمومی به نقل از روابط عمومی مجمع عالی علوم انسانی اسلامی، دکتر عبدالله معتمدی رئیس دانشگاه علامه طباطبائی در مراسم افتتاحیه ششمین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی گفت: هیچ زمانی مثل امروز کشور ما آمادگی بحث در تحول علوم انسانی را نداشته است.
وی افزود: توجه به علوم انسانی اسلامی فراتر از ایران و انقلاب اسلامی مطرح است و اندیشمندان بزرگی از جهان اسلامی به این مساله پرداختند ضمن اینکه انقلاب اسلامی نیز حرکتی در این مسیر بود.

دکتر معتمدی با بیان اینکه هیچ زمانی مثل امروز کشور ما آمادگی بحث در تحول علوم انسانی را نداشته است، عنوان کرد: جهت اسلامی سازی علوم انسانی زحمتی که مرحوم علامه مصباح یزدی در همکاری حوزه و دانشگاه داشت را بسیار اثرگذار کرده است.
سرپرست دانشگاه علامه طباطبائی با بیان اینکه امروز پرورش یافتگان دانشگاه و پژوهشگاه هایی که در این زمینه فعال شدند پتانسیل بسیار خوبی برای اسلامی سازی علوم انسانی هستند، اظهار کرد: فرایند اسلامی سازی علوم انسانی مستمر و دشوار است.
وی با بیان اینکه برای موفقیت در خصوص اسلامی سازی علوم انسانی باید در دانشگاه ها و حوزه ها به گفتمان  علمی تبدیل شود، ابراز کرد: صحبت از تحول علوم انسانی در دانشگاه برای بسیاری امری مشخص است اما زمانی که صحبت از علوم انسانی اسلامی می شود به کمک حوزه ها نیازمندیم.
دکتر معتمدی ادامه داد: اسلامی کردن علوم انسانی به معنای دور ریختن دانش بشری نیست. انسان ساحت های مختلفی را دارد که علوم انسانی امروز بر مبنای آن است. ما ناچاریم که در ساحت مادی انسان از علوم تجربی استفاده کنیم. علوم انسانی اسلامی این نیست که در بحث روانشاسی کتابی نوشته شود که صرفا در آن آیه و حدیث استفاده شده باشد.
وی با بیان اینکه علم دستوری نیست اما سیاست پذیر است، گفت: شهید صدر می فرماید مجموعه علوم انسانی اجتماعی صرفا علم نیست بلکه مکتب هم است که اسلامی و غیراسلامی دارد. همه گزاره های یک کتاب علمی نیست بلکه مطالب غیرعلمی هم دارد.
دکتر معتمدی با بیان اینکه اسلامی کردن علوم انسانی فرآیندی مقطعی و کوتاه مدت نیست، اظهار کرد: بر همین اساس قصد ما این است که در دانشگاه، گفتمان علوم انسانی اسلامی به گفتمان غالب تبدیل شود. استادان ما باید در این زمینه به گفتمان سازی لازم برسند.
سرپرست دانشگاه علامه طباطبائی  در پایان خاطرنشان کرد: برای اسلامی سازی علوم انسانی به استادان و اندیشمندان حوزه نیاز داریم که ما را نسبت به مبانی، روش شناسی، فلسفه های مضاف، امداد فقه و تفسیر آگاه کنند.

قالیباف: اولویت ما باید تربیت نیروی انسانی در علوم انسانی اسلامی باشد
دکتر قالیباف،رئیس مجلس شورای اسلامی در این همایش در سخنانی با بیان اینکه امروز اولویت ما باید تربیت نیروی انسانی در علوم انسانی اسلامی باشد، عنوان کرد: تحول در علوم انسانی از موضوعات جدی و اساسی است که مورد توجه، بحث و گفتگو قرار گرفته و متخصصان و کارشناسان این امر در استان‌های مختلف کشور به مباحث درباره آن می‌پردازند.
  محمد باقر قالیباف رئیس مجلس شورای اسلامی امروز در مراسم افتتاحیه ششمین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی که در مرکز همایش های صدا و سیما برگزار شد، با تسلیت ایام شهادت حضرت فاطمه زهرا(ص) گفت: برگزاری چنین گردهمایی‌هایی کاری بنیادی و اساسی است، هرچند که تغییرات زیادی از ابتدای انقلاب تا امروز شکل گرفته است اما این مساله از اهمیت اقداماتی که در زمینه علوم انسانی اسلامی انجام گرفته کم نمی‌کند.
وی با تاکید بر اینکه بحث علوم انسانی اسلامی از موضوعات جدی و اساسی است که مورد توجه، بحث و گفتگو قرار گرفته است، افزود: متخصصان و کارشناسان این امر در استان‌های مختلف کشور به مباحث درباره آن می‌پردازند.
قالیباف با اشاره به نقش آفرینی مجلس در حوزه سیاستگذاری و حکمرانی کلان کشور، عنوان کرد: طبق صحبت‌هایی که بین بنده و حجت الاسلام غلامی صورت گرفته است، نظریه‌پردازی برای علمای بزرگ و اندیشمندان درباره این مباحث در مجلس شورای اسلامی فراهم است.
رئیس مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه قریب به بیش از ۴۰ سال از نزدیک صحنه عمل و موضوعات مربوط به حکمرانی را شاهد بودم، اظهار کرد: باید آسیب های این عرصه با توجه به تجربه، تفکر و اندیشه به صورت جدی پیگیری شود که در این زمینه نهادهای علمی و بخش‌های مختلف بدون شک تاثیرگذار هستند. اگر بخواهیم تحول جدی و بنیادی در جامعه خود داشته باشیم و اهداف انقلاب اسلامی را طبق مکتب سیاسی امام راحل و مبتنی بر یک نظام دینی و ولایی پیش ببریم، باید ماهیت و درون مایه آن برخاسته از اسلام عزیز و اهل بیت باشد.
وی ادامه داد: چنین موضوعاتی باید به صورت کاملا هوشمند و سازمان یافته انجام شود. انقلاب ما مبتنی بر مکتب قرآنی و دین اسلام به پیروزی دست یافت، آن هم در زمانی که مکاتب مادی در دوران جنگ سرد با قدرت هایی نظیر آمریکا و شوروی سابق بر دنیا چنبره زده بودند و  جای نفس کشیدن برای کسی وجود نداشت.
قالیباف با بیان اینکه دوران دفاع مقدس یک نمونه دیگر از جلوه های مبانی علوم انسانی اسلامی در تربیت، مدیریت و روانشناسی اسلامی بود، گفت: این نگاه مبتنی بر عقلانیت متصل به معنویت الهی و عقلانیت اسلامی بود. در دوران دفاع مقدس، انقلاب اسلامی با فشارهای متعدد سیاسی و حمله نظامی دشمن مواجه شد اما همین برنامه‌ریزی و تکنولوژی اسلامی بود که ما را به پیروزی رساند. ما این پیروزی را مشاهده می‌کنیم ولی متاسفانه آنگونه که باید به آن نپرداختیم. اگر ما دلسوز انقلاب اسلامی هستیم باید با باورهای دینی و ایستادگی به کارآمدی دین در اداره جامعه توجه کنیم. بنابراین باید این مسئله هدفگذاری و سنجیده شود.
رئیس مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه در حوزه علوم انسانی و حکمرانی در سطوح مختلف نه تنها هم افزایی صورت نگرفته است بلکه در جهاتی به سمت واگرایی نیز حرکت کردیم، گفت: به طور خاص در علوم انسانی تولید نظریه و نظریه پردازی یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر است.
وی با بیان اینکه علوم انسانی اسلامی با همکاری حوزه و دانشگاه باید پاسخ روشنی برای اقتصاد، مدیریت، روانشناسی، سیاست و جامعه شناسی و مسائل روز داشته باشد، ابراز کرد: ما در این مسائل دچار مشکل هستیم. از دهه 50 تا امروز ما در زمینه مسائل اقتصادی مشکلاتی را داریم  که هنوز هم با تصمیم گیری های اشتباه و تکراری ادامه دارد.
قالیباف با بیان اینکه امروز اولویت ما باید تربیت نیروی انسانی در علوم انسانی اسلامی باشد، عنوان کرد: متاسفانه پس از پیروزی انقلاب نظام اداری و اجرایی ما یک سیستم بروکراتیک بود که بخش عمده‌ای از نارسایی ها و ناکارآمدی های ما ریشه در این مساله دارد. البته خطاهای شخصی و برخی برنامه‌ریزی‌های غلط هم وجود داشته است که در دوران دفاع مقدس با مدیریت بنی صدر شاهد آن بودیم اما پس از آن با غلبه تفکر مبتنی بر سنت های الهی پیروزی را شاهد بودیم.
رئیس مجلس شورای اسلامی افزود: نظام حکمرانی مطلوب ما باید مبتنی بر یک نگاه اجتماعی و نهادی تنظیم شود یعنی در حقیقت ما باید مبانی پیشرفت خود بر اساس عدالت مبتنی بر عناصر اجتماعی و انسانی قرار دهیم.
وی با بیان اینکه که پس از دوران دفاع مقدس به مرور مردم را از صحنه تصمیم گیری و اداره کشور خارج کردیم و از باورها و سنت های الهی و اندیشه‌های ناب فاصله گرفتیم که به اینجا رسیدیم، گفت: در عمل نشان دادیم که ظاهراً ربا در سیستم اقتصاد جنگ با خدا نیست، امروز ما نیازمند نوآوری اجتماعی طبق همان کاری هستیم که انقلاب و دفاع مقدس را به پیروزی رساند. ما باید فرهنگ و سنت‌های الهی را از ارزش‌های مادی تفکیک کنیم چون انقلاب و دوران دفاع مقدس با باورهای الهی ما را به پیروزی رساند.
قالیباف با بیان اینکه ما باید در حوزه تئوری‌پردازی نوآوری اجتماعی داشته باشیم، گفت: اگر درباره  پژوهش و مساله یابی به فناوری های اجتماعی نوین توجه نکنیم، حکمرانی، بسیج و منسجم کردن همه افراد جامعه برای رسیدن به اهدف مورد نظر امکان پذیر نیست. فناوری اجتماعی چیزی شبیه ایده مهندسی اجتماعی است که برخی ابرقدرت ها با استفاده از آن به زورگویی و قلدری می پردازند. ما در مجموعه های اسلامی و قرآنی باید به فناوری های اجتماعی به صورت جدی توجه کنیم که این امر به تفکر و پژوهش نیاز دارد.
رئیس مجلس شورای اسلامی افزود: امروز دشمنان از فناوری های نوین برای رسیدن به اهداف خود نهایت استفاده را می برند، به عنوان مثال در موضوع fatf که به عنوان قرارداد بین المللی مطرح کردند با فناوری های نوین در سطوح مختلف جهانی، منطقه ای، ملی و فردی موضوعات اقتصادی، تجاری، واردات، صادرات بانک و بسیاری از مباحث مالی دنیا را کنترل و دنبال می‌کنند.
وی بیان کرد: انقلاب اسلامی و دفاع مقدس مبتنی بر ارزش های دینی و عقلانیت متصل به وحی الهی بود. ما در گام دوم انقلاب در حوزه علوم انسانی باید بر این مسئله تمرکز کنیم که کارآمدی دین در اداره جامعه فعال شود.
قالیباف در پایان سخنانش افزود: یکی از مهمترین مکان ‌ها برای تحول و تحقق حکمرانی اسلامی در خصوص قانونگذاری، سیاستگذاری، نظارت بر قوانین و حل مشکلات، مرکز پژوهش های شورای اسلامی است که گروه مربوط به حکمرانی و مدیریت به عنوان یک معاونت جدید به آنها اضافه شده است.
حداد عادل: تحول علوم انسانی پروژه ای قطعی و دفعی نیست
رییس شورای تحول در علوم انسانی بیان کرد: تحول علوم انسانی کار قطعی و دفعی و یک پروژه نیست بلکه یک پروسه و یک فرآیند است، یعنی باید استمرار داشته باشد.
غلامعلی حداد عادل رییس شورای تحول در علوم انسانی در مراسم افتتاحیه ششمین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی ضمن تشکر از برگزارکنندگان این جلسه گفت: برگزاری چنین اقداماتی را نشانه اهمیت علوم انسانی و وجود حساسیت نسبت به علوم انسانی در انقلاب اسلامی و کشور ایران می دانم.

وی ادامه داد: 12 سال است که مسئولیت شورای تحول علوم انسانی و ارتقای علوم انسانی با تصمیم شورای عالی انقلاب فرهنگی را دارم. مناسب دیدم که در این جا به ارایه گزارشی کلی از آنچه که تاکنون صورت گرفته است را بیان و به بعضی از لوازم کار و بایسته‌های تحول تاکید کرد.
وی ادامه داد: شورای تحول علوم انسانی در نیمه دوم سال ۸۸ به تصویب رسید و در اواخر همان سال با ترکیبی که شورای عالی انقلاب فرهنگی معین کرده بود و با اختیارات خوب کار خود را آغاز کرد. شورا در این ۱۲ سال تاکنون 205 جلسه داشته است و هر دو هفته یکبار یک جلسه برگزار کرده است.
وی افزود: ما در آغاز به این نتیجه رسیدیم که تحول درعلوم انسانی را باید به دست استادان دانشگاه‌ها که به علوم انسانی اسلامی اعتقاد دارند، بسپاریم یعنی یک شورای حداکثر ۲۰ نفری قادر نخواهد بود برای علوم اسلامی انسانی با این تنوع تصمیم بگیرد.این بود که در میان رشته  های علوم انسانی به ۱۶ رشته اولویت دادیم و برای هر کدام یک کارگروه اختصاص دادیم و تک تک اعضای این گروه ها را با تصویب شورای تحول علوم انسانی که منتخب شورای عالی انقلاب فرهنگی بود انتخاب کردیم.
حدادعادل ادامه داد: در هر یک از کار گروه ها بین ۷ تا ۱۵ نفر عضویت دارند. یعنی بیش از ۲۰۰ تا ۲۵۰ نفر از استادان دانشگاه و حوزویان آشنا با این رشته عضویت دارند. این کارگروه ها هر کدام به نوبه خود گروه های فرعی دارند که اگر مجموعه آن افراد شاغل در گروه های فنی را نیز به حساب بیاوریم، بیش از ۴۰۰ نفر برای کار تحول در علوم انسانی مرتبط با شورا، مشغول به فعالیت هستند.
رییس شورای تحول در علوم انسانی یادآور شد: شانزده رشته ای که ما به آنها اولویت داده‌ایم حقوق، علوم اجتماعی، روانشناسی و علوم تربیتی، اقتصاد ،تاریخ، مدیریت ،ارتباطات، زبان های خارجه، مطالعات زنان ،فلسفه، کلام جدید، مشاوره و راهنمایی ،هنر و معماری است.
حداد عادل خاطر نشان کرد: ما برای تحول و ارتقای علوم انسانی، چهار موضوع را به عنوان چهار ستون اصلی تحول مهم دانسته ایم که شامل محتوای به روز، استاد، دانشگاه و چهارم پایان نامه ها و مجلات پژوهشی است.در ۱۲ سال گذشته کار ما عمدتا متمرکز بر موضوع اول یعنی محتوای دروس بوده  وگروه‌های ما بر تاسیس رشته، تدوین برنامه، تصویب برنامه و تالیف کتاب از درون برنامه متمرکز بوده اند.
وی ادامه داد: ما تا کنون ۱۰۴ برنامه درسی را در سطوح کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری به تصویب رساندیم که بسیاری از آنها تاسیسی و بعضی دیگر نیز از اصلاحات اساسی در برنامه های موجود بوده است.به عنوان یک مثال مشخص 4 سال تمام گروهی از حوزویان آشنا با اقتصاد دانشگاهی و اقتصاد اسلامی با استادان دانشگاه در رشته اقتصاد کار کرده‌اند تا برنامه کارشناسی اقتصاد را در دانشگاه‌ها از نو بنویسند.در این برنامه ریزی جدید ۴وجه نظر برای ما اساس بوده که شامل اول اسلامی شدن، دوم بومی سازی، سوم روزآمدی و کارآمدی می شود.
رئیس شورای تحول در علوم انسانی اضافه کرد: طی سی سال قبل برنامه های تحول در علوم انسانی تغییر نکرده  است. ما دهها برنامه دیگر را علاوه بر 104 برنامه  دیگراصلاح کردیم  و جلسات نقد و بررسی هم برای هر برنامه‌ با استاد های مختلف به آن رشته برگزار می‌کنیم ضمن اینکه برنامه را قبل از اینکه به شورا بیاوریم به استادان می دهیم که نقد و اصلاح شود.
رئیس شورای تحول در علوم انسانی یادآور شد: بهترین مصداق همکاری دانشگاه و حوزه در چهل سال بعد از انقلاب اسلامی در شورای تحول اتفاق افتاده است؛ به این معنا که ما در دبیرخانه شورا معاونتی به عنوان معاونت ارتباط با حوزه داریم و این معاونت دفتری در قم دارد و یک شورای حوزوی پشتیبان ما است. در حوزه علمیه نسبت به سال ۵۹ و 60 که آغاز انقلاب فرهنگی بود تحول زیادی اتفاق افتاده است. یکی از تحولاتی که کاملاً به ما کمک می کند حضور روحانیونی است که هم دروس دانشگاهی خوانده‌اند و هم دروس حوزوی و می‌توانند گفتگوی سازنده و زبان مشترکی با دانشگاهیان داشته باشند .
وی ادامه داد: بر خلاف  آنچه که در بیرون عنوان می کنند هیچ مجادله و ستیزه جویی  بین گروه دانشگاه و حوزه مشاهده نکرده‌ایم .اظهار نظر، اختلاف سلیقه و اختلاف نظر وجود داشته، اما نهایتاً شورا تصمیمی گرفته و گفتگوها سازنده بوده است. ما سعی کردیم از دل برنامه‌ها کتاب بیرون بیاوریم چرا که برنامه به خودی خود کافی نیست.استاد کتاب لازم دارد و بیشتر از استاد، دانشجو به کتاب نیاز دارد.
حداد عادل در ادامه به مشکلات و لوازم فعالیت در حوزه تحول در علوم انسانی اشاره کرد و گفت: تحول علوم انسانی یک کار قطعی دفعی و یک پروژه نیست؛ یک پروسه و یک فرآیند است و باید استمرار داشته باشد.
وی تاکید کرد: ما حدود 9 سال پیش به این نتیجه رسیدیم که حقیقتاً تحول و ارتقای علوم انسانی محتاج یک پژوهشگاه مطالعات راهبردی در علوم انسانی است و برنامه‌هایی که ما تصویب می‌کنیم باید مورد مطالعه وارزیابی قرار بگیرد و بازتاب آن گرفته و سنجیده شود. کتاب‌ها و رشته‌های نو باید مورد بررسی قرار بگیرد و مطالعات تطبیقی در مورد رشته ها صورت بگیرد.
حداد عادل اضافه کرد: آنچه که در درجه اول اهمیت قرار دارد همکاری وزارت علوم با شورای عالی انقلاب فرهنگی است. اکنون با حضور خود مسئولان وزارت علوم برنامه‌هایی تدوین و تصویب و به دانشگاهها ابلاغ شده است. وزارت علوم در بخشنامه به دانشگاه ها اعلام می کند که شما می توانید برنامه خود را ارائه کنید. ما می‌گوییم دانشگاهها می توانند برنامه خود را ارائه کنند اما قبل از آن اجازه بدهید شورای تحول نظر خود را اعلام کند.
وی خاطر نشان کرد: یکی دیگر از مشکلات کار ما چاپ کتاب‌هایی است که از دل این برنامه‌ریزی‌ها بیرون می‌آید. ما بنا را بر این گذاشتیم که مطالعه و تدوین علوم انسانی و دانشگاهی را به سازمان صمت بسپاریم. اگر به ناشر متفرقه سپرده شود، با توجه به شرایط چاپ و نشر با مشکل روبرو می شویم. فلسفه ایجاد سازمان صمت این است که در مسیر تحول علوم انسانی و برای رسیدن به علوم انسانی و اسلامی کتاب تالیف و چاپ کند. آن سازمان  بزرگ تاکنون۲۰ کتاب برای ما چاپ نکرده است و این موارد مشکلات کار است.
حدادعادل به ضرورت ورود دانشگاه ها به تحول در علوم انسانی، اشاره کرد و گفت: ما نباید تحول علوم انسانی را محدود به دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی کنیم بلکه باید دانشگاه ها فعال باشند. مسئله ای که برای ما وجود دارد این است که دانشگاه‌ها چگونه وارد شوند که کار از دست نرود. باید الگو و اصولی بر تحول حاکم باشد و ما دنبال راهی هستیم که نظر شورای عالی انقلاب فرهنگی و رهبری را تامین کنیم.
آیت الله رشاد: علوم انسانی امروز، مغایر شریعت است
رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان اینکه علوم انسانی رایج معاصر شریعت است، افزود: دین به ما نحوه سبک زندگی را نشان می دهد و علوم انسانی هم این ادعا را دارد که با شاخه ها و رشته‌های مختلف همه‌ شون اجتماعی بشر را اداره می‌کند.

در افتتاحیه ششمین کنگره بین‌المللی علوم انسانی اسلامی و پنجمین دوره جایزه جهانی علوم انسانی اسلامی گفت: موضوع علوم انسانی به مسئله روز تبدیل شده است  که در دور بعدی این کنگره اشاعه  و گسترش خواهد یافت.
رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، گفت: یکی از موضوعات مهم و مرتبط با تحول در علوم انسانی که متولیان این کنگره باید به آن توجه کنند، این است که در کنار مجموعه کمیسیون‌هایی که کنگره دارد، مجموعه ای برای فقه و علوم انسانی نیز تشکیل شود.
وی ادامه داد: اگر بنا باشد که کنگره هر دوره به موضوعات مختلفی بپردازد، یکی از موضوعات مهم، حیاتی، کاربردی و به شدت مورد تایید همین مسئله مناسبات فقه و علوم انسانی است.
رشاد رابطه علوم انسانی و فقه را رابطه دو سویه دانست و گفت: علوم انسانی امروز رقیب شریعت است. به طوریکه دین به ما نحوه سبک زندگی را نشان می دهد و علوم انسانی هم این ادعا را دارد که با شاخه ها و رشته‌های مختلف همه‌ شون اجتماعی بشر را اداره می‌کند.
وی تصریح کرد: عملاً علوم انسانی در دنیا و کشور ما  پیشی گرفته است و امروز بخش عمده‌ای از زندگی ما را علوم انسانی سکولار از غرب آمده در اختیار دارد. فرافکنی نمی‌کنیم اما نمی‌توان از این واقعیت چشم‌پوشی کرد که بسیاری از مشکلات جامعه ما ناشی از همین علوم انسانی سکولار است که در بخش هایی هم الحادی است.
رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی یادآور شد:  تا زمانی که نسبت علوم انسانی و فقه را تعریف نکنیم، نمی توان بین فقه و علوم انسانی سطح مثبتی تعریف کرد تا مشخص شود چه تعاملاتی بین فقه و علوم انسانی باید رخ دهد. علم 5 مولفه دارد که تا زمانی که با هم سازگار نباشند، دستگاهی به نام علم تشکیل نمی شود.  این در حالی است که مبانی، اصول، فلسفه، منطق و غایت ۵ مولفه علم هستند.
وی گفت: علوم انسانی عهده دار شناخت، تبیین  و پاسخگوی حیات بشر در عرصه‌های گوناگون است که رخ می‌دهد. ما از این سخن نمی‌گوییم که فقه جایگزین علوم انسانی شود، بلکه باید نسبت و مناسبات آن را بررسی کنیم.  هر آنچه که درباره انسان سخن بگوید و انسان را بشناسد و تعریف کند، جزء موضوعات علوم انسانی محسوب می شود.
وی شناخت انسان را اولین مسئله علوم انسانی دانست و گفت: شهید مطهری بخشی از کلام را به شناخت انسان و علوم انسانی اختصاص داد.
رشاد تصریح کرد: علوم انسانی درس های فلسفه توصیفی، تبیینی و تجویزی دارد. با وجودعلوم انسانی موجود، باز هم به این گروه از دانش نیاز داریم. هر رشته از علوم انسانی موضوعی دارد که خود آن را می شناسد و موضوعاتی است که قرار است درباره آن حکم صادر کند.  علوم انسانی اسلامی بدون فقه نظام ساز ممکن نیست.
رئیس پژوهشگاه فرهنگ‌ و‌ اندیشه اسلامی با اشاره به اینکه موضوعات متعددی در حوزه علوم‌انسانی همچون ارتباط آن با فضای دیجیتال مطرح است، گفت: تشکیل کمیسیونی با عنوان فقه ‌‌علوم انسانی می‌تواند دین را به عرصه زندگی وارد کند. بر همین اساس باید به این‌امر توجه‌ویژه شود.
وی به شناخت انسان از علوم انسانی اشاره کرد و افزود: اگر کلام را در قلمروی جدیدش بنگریم، انسان شناسی بخشی از آن قلمداد می‌شود. تبیین بسیاری از حقایق به عنوان گزاره‌های علوم‌انسانی است که وارد ساحت جامعه‌شناسی معرفت می‌شود.
رئیس پژوهشگاه فرهنگ‌ و‌ اندیشه اسلامی با بیان اینکه موضوع‌شناسی بزرگ‌ترین خدمت علوم‌انسانی به فقه است، تصریح کرد: فقه کارآمد، روز آمد و‌ توسعه یافته در سایه این موضوع گسترش یافته است.