ضرورت بهره مندی از تعامل، تقابل و مزیت های حوزه و دانشگاه در تحول علوم انسانی

به گزارش روابط عمومی، این نشست با حضور و سخنرانی دکتر معتمدی، سرپرست دانشگاه علامه طباطبائی، حجت‌الاسلام و المسلمین مجید تلخابی، مشاور وزیر علوم در امور حوزه های علمیه و علوم انسانی، حجت‌الاسلام و المسلمین صادق اکبری اقدم، مسئول نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه، دکتر جلال دهقانی فیروزآبادی، معاون پژوهشی دانشگاه، دکتر نجف لک زایی، رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و برخی از استادان و صاحبنظران این حوزه به صورت حضوری و مجازی برگزار شد.
دکتر معتمدی در ابتدای این نشست با تسلیت ایام شهادت حضرت زهرا (س) و گرامیداشت هفته پژوهش و روز وحدت حوزه و دانشگاه، گفت: وحدت حوزه و دانشگاه با توجه به اهمیتی که دارد از ابتدای انقلاب مورد توجه حضرت امام (ره) بود و بعد هم در فضای عمومی و علمی جامعه مطرح شده است. حوزه و دانشگاه به عنوان نهادهایی که محل آموزش، پژوهش، تربیت مبلغان دینی و محفل علمی هستند، جایگاه علمی بالایی دارند. در کنار هم قرار گرفتن این دو نهاد علمی که در کشور ما تاریخچه متفاوتی دارند می‌تواند به رشد و بالندگی هر دو کمک کند.
وی با اشاره به برخی ویژگی های حوزه علمیه، افزود: یکی از این ویژگی ها قدمت تاریخی حوزه علمیه نسبت به دانشگاه است. حوزه های علمیه و محافل دینی به عنوان مجموعه ای که کار دین و معرفت دینی را اصلی ترین وجهه همت خود قرار می دهند، در همه ادیان هم وجود داشته اند. پیشینه حوزه در مقایسه با دانشگاه، یک پیشینه کهن، طولانی و غنی است در صورتی که دانشگاه در ایران با تاسیس دارالفنون متولد می شود.
دکتر معتمدی درون زایی بودن را از دیگر ویژگی های حوزه های علمیه برشمرد و اظهار کرد: حوزه های علمیه از درون جوامع مذهبی رشد پیدا کرده اند ولی دانشگاه بیشتر جنبه برون زایی داشته است و به شکل وارداتی وارد کشور ما شده است. بنابراین در مقایسه می توان گفت میلی که به دانش وجود دارد در حوزه‌های علمیه از دانشگاه ها بیشتر است. در دانشگاه ها از منافع دانش در زیست شخصی و اجتماعی استفاده می شود اما حوزه‌ها اینگونه نیست. همت اصلی کسانی که وارد حوزه ها می شدند این بود که به دانش بپردازند و دانش را غنی¬تر کنند.
وی با بیان اینکه نظام شاگرد_معلمی، تذهیب اخلاقی و تاکید بر خودسازی و سنت مباحثه از ویژگی های دیگر حوزه های علمیه است، افزود: سنت مباحثه که سنت بسیار پسندیده‌ای بوده است در غنای کار حوزه بسیار موثر بوده است و سبب می شد دانش حوزویان بسیار خوب با مسائل اجتماعی پیوند بخورد و حوزویان با زبان مردم صحبت کنند. ولی در دانشگاه هر چه جلوتر می رویم ادبیات دانشگاهیان با ادبیات مردم متفاوت می‌شود و این هم کلامی سخت‌تر می‌شود.
سرپرست دانشگاه علامه طباطبائی عنوان کرد: در سال‌های اخیر نشست‌هایی که بین علمای دانشگاه و حوزه وجود داشته، منشا تولید مطالب فاخری شده است. حوزه علمیه تلاش کرده است جهت‌گیری تخصصی پیدا کند و نتیجه آن تفاوت محتوایی مطالب نسبت به گذشته و رشد اندیشمندان حوزوی با دیدگاه‌های دینی، فلسفی و تخصصی است. اندیشمندان بزرگی که به طور قطع می‌توانند به دانشگاه کمک کنند.
وی با تاکید بر ضرورت شناخت ساخت های مختلف انسان گفت: با توجه به ماموریت‌هایی که دانشگاه علامه طباطبائی در جهت تحول در علوم انسانی دارد، یکی از ریشه ای ترین مسائل مرتبط با تحول، مبانی معرفتی، هستی شناسی، انسان شناسی و مبانی ارزش شناسی است. دانش علوم انسانی امروز مبتنی بر مبانی مادی گرایانه و اومانیستی که در قالب یک پارادایم پوزیتیویستی است، انسان همچون سایر پدیده‌های طبیعی قابل مطالعه است. وی افزود: انسان را فقط با ساحت مادی نمی‌شناسیم بلکه در کنار ساحت مادی، ساحت های دیگر نیز وجود دارد و برای فهم و شناخت ساحت های دیگر نیازمند تعریف مجدد انسان هستیم. حوزه علمیه می تواند در این فرآیند به دانشگاه کمک کند بدون اینکه از مرز علم خارج شویم.
دکتر معتمدی بیان کرد: بحث وحدت حوزه و دانشگاه به معنای پرداختن به این موضوعات و آشنایی با افکار متقابل است. همچنین به این دلیل است که بدانیم حرکت علم در دنیای امروز چگونه و با چه ویژگی‌های مثبتی در جریان است و دانش در حوزه‌های علمیه با چه نگاه و پتانسیلی در حرکت است. از تعامل و تقابل و مزیت هایی که در دو حوزه دانشگاهی و حوزوی وجود دارد می توان در جهت رشد دانش علوم انسانی استفاده کنیم.
وی در پایان گفت: این جلسه با هدف تبیین مسائل مشترک و پیش برد راهکارهای وحدت حوزه و دانشگاه برگزار شده است. اگر بتوانیم از پتانسیل متقابل دو حوزه استفاده کنیم به طور حتم می توانیم از مجموع ظرفیت ها در جهت تحول در علوم انسانی استفاده کنیم. به عبارت دیگر تحول در علوم انسانی بدون همکاری و استفاده از ظرفیت‌های علمی حوزه علمیه کمال محقق خود را پیدا نمی‌کند. وحدت حوزه و دانشگاه، فرصت مناسبی است که بتوانیم از اندیشه استادان برجسته استفاده کنیم و راه خود را برای مسیر تحول در علوم انسانی پیدا کنیم تا بتوانیم زودتر و در یک گام تعریف شده به آن برسیم.

مهم‌ترین وجه و سویه وحدت حوزه و دانشگاه، وحدت گفتمانی است

در ادامه دکتر سیدجلال دهقانی فیروزآبادی، معاونپژوهشی دانشگاه در سخنانی با اشاره به ضرورت‌های وحدت حوزه و دانشگاه گفت: باید بتوانیم علم نافعی تولید کنیم که به مسائل جامعه خود بپردازد. اگر همین را سرمشق قرار دهیم علم بومی تولید می‌شود که مسئله‌شناسی از محیط خودش است و مشکلات را حل می‌کند. علم اگر بر اساس مبانی مشترکی باشد چه در حوزه علمیه تولید شود و چه در دانشگاه علم است و تفاوتی بین آنها نیست. بنابراین این دو حوزه با حفظ استقلال خود می توانند با استفاده از تعامل سازنده فکری و علمی از نقاط قوت یکدیگر استفاده کنند.
وی با تاکید بر اینکه وحدت حوزه و دانشگاه می تواند در سه محور وحدت گفتمانی، وحدت مبانی و وحدت آرمان و هدف ایجاد شود، گفت: مهم‌ترین وجه و سویه وحدت حوزه و دانشگاه، وحدت گفتمانی است، یعنی باید گفتمان علم را داشته باشیم. بنابراین نخستین سویه وحدت حوزه و دانشگاه، وحدت گفتمانی است. همچنین دومین محور وحدت این دو نهاد، وحدت مبانی است.
دکتر دهقانی فیروزآبادی ادامه داد: بر اساس مبانی معرفت‌شناسی چون بین حوزه و دانشگاه تناقضی نیست، می‌توانیم علم نافع تولید کنیم. یکی از مهمترین محورهای وحدت حوزه و دانشگاه، وحدت آرمان و هدف و تولید علم نافع است تا به مسائل جامعه خود بپردازد. اگر همین نکته را الگو قرار دهیم، علم بومی تولید می‌شود تا بتواند مشکلات جامعه را حل کند. تمدن‌سازی اسلامی به عنوان غایتی که از علم داریم، مستلزم وحدت حوزه و دانشگاه است.

در این مراسم دکتر منصور میراحمدی، استاد گروه علوم سیاسی و روابط بین الملل دانشگاه شهید بهشتی، دکتر حسام‌الدین خلعتبری رئیس دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه علامه طباطبائی، دکتر ابراهیم برزگر استاد گروه آموزشی علوم سیاسی و دکتر عباسعلی رهبر، دانشیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی و برخی از اندیشمندان و صاحب نظران حوزه های مختلف علوم سیاسی به ارائه دیدگاه های خود پرداختند.