دکتر سلیمی: علوم انسانی به عرصه‌ای برای تغذیۀ روح جامعه و تأمین حیات فکری جامعه تبدیل شده است

به گزارش روابط عمومی، دکتر حسین سلیمی، رئیس دانشگاه علامه‌طباطبائی در این مراسم، سخنان خود با موضوع «تولید دانش در حوزۀ علوم انسانی ایران» را با این پرسش آغاز کرد که آیا می شود روح دانش را صرفاً با مقاله های خارجی اندازه گرفت؟

او در ادامه به سخنی از مقام معظم رهبری اشاره کرد و گفت: رهبر معظم انقلاب در همین زمینه فرموده اند: علوم انسانی روح دانش است. حقیقتاً همۀ دانش ها، همۀ تحرکات برتر در یک جامعه، مثل یک کالبد است که روح آن، علوم انسانی است. علوم انسانی جهت می دهد و مشخص می کند که ما کدام طرف داریم میرویم، دانش ما دنبال چیست.

دکتر سلیمی خاطرنشان کرد: علوم انسانی در ایران به تدریج به عرصه‌ای برای تغذیۀ روح جامعه، تأمین حیات فکری جامعه شده است و هم امری سودمند و کاربردی و هم تأمین کننده عطش بنادین انسان به دانش است.این به معنای چشم بستن بر مشکلات و نقاط ضعف علوم انسانی نیست.

رئیس دانشگاه علامه‌طباطبائی پرسش دیگری مبنی بر اینکه «آیا علم‌سنجی در حوزۀ علوم انسانی همان معیارها و شاخص های علوم پزشکی و مهندسی دارد؟» را مطرح کرد و اظهار کرد: علوم انسانی نه فقط نقش جهت دهنده فضای اندیشه اجتماعی دارند بلکه می توانند در تعیین نقشۀ راه در فرایند تکامل عقالیی جامعه و تکامل علم و فناوری نقش اساسی ایفا کنند.

وی در ادامه گونه های مختلف علوم انسانی و اجتماعی که از نظر مبانی، روش های تحقیق و شیوه های تولید علم با هم متفاوتند را به سه گونۀ علوم ابزاری و تکنیکی شامل حقوق، حسابداری و علوم مالی، مدیریت، تربیت بدنی، کتابداری و اطالع رسانی و...، علوم معرفتی-کاربردی شامل علوم روان شناسی، علوم تربیتی، گرایش های علوم اجتماعی و سیاسی، اقتصاد و... و همچنین علوم معرفتی شامل فلسفه، ادبیات، زبان شناسی، الهیات و... تقسیم کرد.

به گفتۀ دکتر سلیمی تلاش 110 ساله در تاریخ دانشگاه در ایران برای پیروی علوم انسانی از علوم ابزاری نتوانسته است موجب جلوگیری از معرفت آفرینی شود.

او در ادامه به معیارهای تولید علم در علوم انسانی و اجتماعی اشاره کرد و «کتاب به عنوان بنیاد معرفت آفرینی و ارتقای فرهنگ و اندیشه» را نخستین معیار آن معرفی کرد.

این استاد دانشگاه افزود: حدود 80درصد از کتاب های منتشر شده در حوزه علوم انسانی بوده است. در سال 1397، حدود 101 هزار عنوان کتاب منتشر شده است که 75درصد آن تالیف و 25درصد آن ترجمه بوده است. همچنین حدود 89 درصد از پدیدآورندگان کتاب ها در حوزۀ علوم انسانی بوده اند.

وی با بیان اینکه دومین شاخصه تاثیرگذاری علوم انسانی، نظریه پردازی است، خاطرنشان کرد: نظریه پردازی کانون تولید علم و اندیشه‌های نو به شمار می رود و در این راستا تاکنون بیش از هزار طرح نظریه به هیئت نظریه پردازی ارسال شده که بیش از ۴۰۰طرح اجرا و ۴۶نظریه و نوآوری نیز به ثبت نهایی رسیده است. همچنین تاکنون بیش از 2 هزارکرسی ترویجی در حوزه نظریه پردازی برگزار شده است.
به گفتۀ دکتر سلیمی در این زمینه می‌توان به برخی از نظریه های برجستۀ ثبت شده در حوزه علوم انسانی همچون نظریه زبان شناسی بومی، نظریه ای نوین برای فهم روابط بین کشورها، نظریه اسلامی روابط بین الملل، علم تجربی دینی و فلسفه اسلامی اشاره کرد.

رئیس دانشگاه علامه طباطبائی به تولید مقالات پژوهشی به عنوان سومین عامل تاثیرگذار در حیات اجتماعی اشاره کرد و اظهار کرد: علوم انسانی حتی در تولید مقالات علمی پژوهشی، بیشترین سهم در تولید علم کشور را دارد و حجم تولید علم در حوزه علوم انسانی و اجتماعی نشان می‌دهد که از سال ۲۰۱۲تاکنون سالانه به طور متوسط ۴۰۰هزار مقاله در این حوزه در سطح بین المللی تولید شده است که حدود یک پنجم، یعنی ۲۰در صد تولید علم جهان را شامل می شود.
او ادامه داد: سهم ایران در تولید علوم انسانی دنیا ۷دهم درصد است. تولید مقالات علوم انسانی از جمهوری اسلامی در مجلات علوم انسانی و اجتماعی بین‌المللی دنیا در سال ۲۰۱۷، تعداد 3 هزار و 303مقاله بوده که این رقم در سال ۲۰۱۲حدود ۱۹۷۵مقاله بوده و رشد ۲.۵برابری را در عرض پنجسال نشان می‌دهد و این نسبت از کل تولید علم در جهان آمار مناسبی است.
دکتر سلیمی تاثیر گذاری اجتماعی را به عنوان چهارمین عامل برتری علوم انسانی یاد کرد و گفت: حضور گسترده دانش‌آموختگان علوم انسانی و اجتماعی در جامعه و ساختار تصمیم‌گیری‌ها به عنوان نیمی از دانش آموختگان دانشگاهی ایران، وجود خوشه های مشورتی و پیشنهادهای سیاستی از جانب دانشگاه‌های بزرگ کشور، ارائه پیشنهادهای خوشه های مشورتی در هیأت دولت و عالی‌ترین سطوح اجرایی کشور و بی‌سابقه بودن این پدیده در تاریخ آموزش عالی ایران گواهی این مدعاست.
وی با بیان اینکه بیش از ۸۰درصد تولیدات مطبوعاتی توسط دانش آموختگان علوم انسانی تولید می شود، افزود: ذکر پیشرفت های علوم انسانی و اجتماعی به معنای نادیده گرفتن نقاط ضعف آنها نیست و مواردی از قبیل انتزاعی بودن بسیار از دروس، فقدان تفکر بومی و کاربردی در بسیاری از رشته‌ها، کمبود تولید مقالات بین المللی، فقدان مسئولیت اجتماعی در طراحی و اجرای برنامه‌های آموزشی و پژوهشی، تقلیدی بودن و سطحی بودن برخی از منابع درسی و پژوهش‌های موجود، ضعف ارتباط با صنعت و جامعه وعدم حضور بین‌المللی مناسب را می توان از نقاط ضعف علوم انسانی کشور قلمداد کرد.
او در پایان سخنان خود خاطرنشان کرد: با ایجاد زمینه بیشتر برای توسعه مهارت‌های زبانی و ارتباطات بین فرهنگی اساتید بومی، تدوین فوق برنامه های مبتنی بر تعامل استادان، پژوهشگران و دانشجویان بومی و خارجی، اجرای برنامه‌های تدریس مشترک اساتید ایرانی و خارجی، سیاست‌گذاری جهت جذب اعضای هیئت علمی حائز قابلیت‌های زبانی، ارتباطی، و علمی بین المللی، وجود سیاست‌های پشتیبان مالی برای پژوهشگران برجسته بین‌المللی، توسعه دانش و مهارت های پژوهشی و ارتباطات بین فرهنگی دانشجویان و اساتید بومی، تشکیل شبکه ها و باشگاه های پژوهشی متشکل از پژوهشگران داخلی و خارجی، تصویب قوانین حامی و تامین زیرساخت های مالی و استقرار سیستم ارزیابی کیفی و برنامه های آموزشی، پژوهشی و درسی مبتنی بر ارتقای مهارت روش پژوهش و زبان، برنامه ریزی درسی بین فرهنگی به عنوان سیاست اصلی در بازنگری سرفصل های برنامه وبالاخره سرفصل های برنامه های درسی دپارتمان‌های آموزشی می‌توان به ارتقای بین المللی آموزش و پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی امیدوار بود.