عملکرد علوم انسانی در تولید دانش در جامعه ما افتخار‌آمیز است

به گزارش روابط عمومی، وبینار «الگوهای نوین در ارتباط پژوهش‌های علوم انسانی با نیازهای جامعه و صنعت» برگزار شد. دکتر حسین سلیمی، رئیس دانشگاه علامه طباطبائی در این وبینار گفت: عملکرد علوم انسانی در تولید دانش در جامعه ما افتخارآمیز بوده است. اگر کل جامعه را مد نظر قرار دهیم، اثرات شگرف علوم اجتماعی و انسانی را در جامعه خواهیم دید. بر اساس آمار isc، علوم انسانی سهم بسیار بالاتری از سایر علوم در تولیدات علمی دارد و پس از آن علوم پزشکی قرار دارد.

وی ادامه داد: وقتی از صنعت سخن می‌گوییم، سؤالی که پیش می‌آید، این است که صنعت به چه معنا است؟ برخی صنعت را به معنای استفاده از فناوری برای دستکاری در طبیعت و در اختیار گرفتن آن می‌دانند. این همان نگاهی است که به تخریب طبیعت و تبدیل کردن کره زمین به جایی غیرقابل زیستن معتقد است. نگاه دیگر به صنعت که از سوی علوم انسانی بنیانگذاری شده است، صنعت را به منزله استفاده از توان انسانی برای بهره‌برداری از طبیعت در راستای بهبود وضعیت زندگی انسان تعبیر کرده است. معتقدم با کمک علوم انسانی، باید به تحول در مفهوم صنعت بنگریم. حتی اگر با مسامحه، صنعت را به معنای کارخانه و تولید محصولات فیزیکی بگیریم، تجربیات ما نشان می‌دهد علوم انسانی و اجتماعی تأثیر زیادی بر این حوزه‌ها داشته‌اند و می‌توانند به میزان بیشتری داشته باشند؛ مثلاً اینکه جامعه به چه کالاهایی نیاز دارد و در چه حوزه‌هایی باید تولید بیشتری صورت گیرد؟

دکتر سلیمی با اشاره به اینکه در هر حوزه‌ای چه برنامه‌ریزی‌هایی لازم است و آیا تحلیلی از بازار داخلی و بین‌المللی داشته‌ایم که توانسته‌ایم دست به تولید در برخی از حوزه‌ها بزنیم؟ اظهار کرد: اینکه چگونه از علوم انسانی برای استفاده صحیح از علوم مالی بهره‌برداری کنیم و امثالهم، وجوه تأثیرگذاری علوم انسانی بر صنعت هستند. با بررسی‌‌ها به این نتیجه می‌رسیم که صنعت ما در جایی به دیوار خورده و دچار مشکل شده است که خلأ ارتباط با علوم انسانی وجود داشته است. برخی از مسئولان نیز به جای توجه به اهمیت علوم انسانی، دستاوردهای این حوزه را حقیر شمرده‌اند و در نتیجه شاهد تبعات چنین دیدگاهی در جامعه هستیم. اما اگر صنعت را به معنای موسع‌تر و به معنای نظامی برای ساختن پدیده‌هایی جهت بهبود زیست اجتماعی تلقی کنیم، آنگاه اساس تحول بر عهده علوم اجتماعی است. در اینجا با نظام زیست اقتصادی، الگوی زندگی فیزیکی مسکن و ... مواجه هستیم.

رئیس دانشگاه علامه طباطبائی در ادامه خاطرنشان کرد: سؤالی که وجود دارد، این است که آیا علوم انسانی می‌توانند زیست‌بوم فناوری تشکیل دهند؟ آیا کار ما فقط کلی‌گویی است؟ معتقدم اگر این اصول را در نظر گرفته و فضا را برای مشارکت جامع در تحقیقات فراهم کرده و هم‌آفرینی را سامان دهیم، آنگاه شکل‌دهی به زیست بوم فناوری و کارآفرینی را شاهد خواهیم بود. در دانشگاه علامه طباطبائی توانستیم این کار را انجام دهیم. وقتی خواستیم مرکز رشد واحدهای فناور را در دانشگاه علامه ایجاد کنیم، همه و حتی مسئولان وزارت علوم با اینکار مخالفت کردند، اما ما پافشاری کردیم تا این مرکز راه‌اندازی شد. الان شتاب‌دهنده‌هایی وجود دارند که به میزان زیادی از وجود خود در این مرکز رشد رضایت دارند. شرکت‌های دانش‌بنیان متعددی در آنجا شکل گرفته و یک اکوسیستم کارآفرینی و نوآوری در این دانشگاه ایجاد شده و در حال تلاش برای تکامل این زیست‌بوم هستیم.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه هدف این است که نوآوری در مرزهای دانش داشته باشیم، منابع نوآوری را فعال کنیم، زیرساخت‌های آن را ایجاد و برنامه تربیت نیروی انسانی خلاق و نوآور داشته باشیم، تصریح کرد: این باعث شده اکنون حدود 4هزار فضای اختصاصی با ۳۵۰ نیرو انسانی، شش شتاب دهنده تخصصی و ۴۹ مرکز نوآور در این زیست‌بوم حضور داشته باشند و تنها در دو سال اخیر میلیاردها تومان درآمد‌زایی کرده‌اند.

به سادگی یک شرکت دانش‌بنیان در حوزه علوم انسانی می‌تواند شکل بگیرد. امروزه انیمیشن دیرین‌دیرین یکی از بزرگترین شرکت‌های دانش بنیان در کشور است که خودش به عنوان یک شتاب‌دهنده عمل می‌کند و ارزش پلتفرم آن بالغ بر ۴۵۰ میلیارد تومان است. تأکید دارم که ما از کار اصلی خودمان در زمینه معرفت‌آفرینی و نظریه‌پردازی غافل نشده‌ایم و اکنون بیشترین کرسی‌های نظریه‌پردازی و بیشترین سهم در تولید معرفت و کتاب را دارد. تا اینجا نشان دادیم علوم انسانی می‌تواند در کارآفرینی مؤثر باشد.

دکتر سلیمی افزود: موضوع دیگر، تأثیر علوم انسانی بر جامعه است که با توجه به دیجیتالی شدن تمام کنش‌های اجتماعی، از اهمیت زیادی برخوردار است. بعضاً تصور از دانش این است که دانش باید قابل لمس و نوآوری فقط در فنی و مهندسی است. اما معتقدیم باید این نگاه اصلاح شود. تأثیرگذاری علوم انسانی بر جامعه در درجه اول، معرفت‌آفرینی، دوم حل مشکلات دستگاه‌های اجرایی، سوم طراحی الگوهای کلان کنش و در نهایت مشارکت در سیاستگذاری است. ما به نوعی با جبر رده‌بندی‌زدگی و مقاله‌زدگی که در جامعه به وجود آمده، گام در این عرصه نهاده‌ایم و روند دانشگاه علامه طباطبائی نشان می‌دهد که می‌تواند تعداد مقالات در عرصه بین‌المللی را افزایش داد، اما برای رسیدن به دانشگاه نسل سوم اقداماتی انجام داده‌ایم که به آنها اشاره می‌کنم؛ مثلاً در عرصه سیاستگذاری، ۱۳ دانشگاه خوشه‌های مشورتی برای دولت و مجلس شکل دادند که دو خوشه آن بر عهده دانشگاه علامه است. در شرایط فعلی، یافته‌هایی که در این دو خوشه داشتیم و خوشه اقتصاد کلان دانشگاه تهران باعث شد که دولت و رئیس مجلس برای آن جلسه بگذارند و مجموعه نظام بانکی نیز پیشنهادات ما را ببینند؛ هرچند ممکن است پیشنهادات ما اجرایی نشده باشد، اما پیشنهادات ما در طول تاریخ پژوهشی کشور کم‌نظیر بوده است.

رئیس دانشگاه علامه طباطبائی بیان کرد: احتیاج به تحولی جدی برای گذر از فضای کنونی علوم انسانی هستیم. حدود 1هزار و 650 میلیارد تومان بودجه برای بخش پژوهشی وجود دارد که اگر از سوی دولت به دانشگاه‌های دولتی و مراکز پژوهشی تزریق شود، اتفاقات ارزنده‌ای در زمینه پژوهش در علوم انسانی رخ خواهد داد. ان‌شاء‌الله بتوانیم دستاوردهای افتخارآمیز علوم انسانی را به مقالات بین‌المللی متصل کنیم و در پرتو کم بودن مقالات بین‌المللی، دستاوردهای علوم انسانی نادیده گرفته نشود.