وبینار بین‌المللی «ترجمه و ترجمه‌شناسی» برگزار شد

به گزارش روابط عمومی، در این وبینار ۱۲۳ شرکت‌کننده از دانشگاه‌های علامه طباطبائی، تربیت‌مدرس، شهید بهشتی، مشهد، یزد، پیام نور و سه دانشگاه خارجی استراسبورگ، دیژون فرانسه و لاوال کانادا حضور داشتند.

دکتر روح الله رضاپور، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی با تاکید بر لزوم برگزاری این وبینار‌ها به تاریخچه علم ترجمه شناسی اشاره کرد و گفت: چهار سوال اساسی در حوزه ترجمه وجود دارد. بحث اول در مورد موضوع میان رشته‌ای علوم شناختی در حوزه ترجمه‌شناسی است که چگونه یک ترجمه‌شناس می‌تواند بر فرایندهای ذهنی و شناختی یک مترجم تمرکز کند؟

در همین ارتباط، دکتر گشمردی اظهار کرد: ترجمه از اوایل قرن گذشته با تأثیر از مکتب آمریکایی که تحت تأثیر جنبش ادبی آن زمان بود، به عنوان یک علم در نظر گرفته شد. در نیمۀ دوم قرن گذشته، برای تعداد زیادی از متخصصان و ترجمه‌شناسان موضوع ترجمه شناسی دیگر نمی توانست نتیجه سادۀ تجربی باشد بلکه به علمی مستقل با نظریه‌ها و رویکردهای مبتنی بر دانش‌های خاص تبدیل شده است.

او ادامه داد: از آن زمان، متخصصان ترجمه که اغلب زبان‌شناس بودند با استفاده از علوم دیگری مانند زبان‌شناسی، ادبیات و فلسفه سعی در غنی سازی مطالعات ترجمه داشتند. اخیراً علم شناخت نیز در کنار ترجمه  به طور فزاینده به عنوان یک نگرش میان رشته‌ای از تحقیقات بنیادی ترجمه‌شناسی تبیین شده است. از این رو مضامین جدید تحقیق مانند رویکردهای ترجمه، ترجمه هدف گرایانه، نظریه‌های ترجمه، ترجمۀ متنی، ترجمۀ بینامتنی و... در توسعۀ مطالعات ترجمه قرار گرفتند.

در ادامۀ این وبینار، دکتر تهرانی بر موضوع اصطلاح‌شناسی و اهمیت آن در حوزه ترجمه تخصص مباحثی را ارائه داد. وی با تعریف دقیق از تعاریفی که در مورد اصطلاح‌شناسی ارائه شده است بر مثال‌هایی از ترجمه متون مرتبط با ترجمه‌شناسی و همچنین مشکلات ترجمه کتاب برجسته آقای اوستینوف با نام «ترجمه» که توسط خود ایشان ترجمه شده است، پرداخت.

دکتر فرنود از دانشگاه یزد نیز با بررسی تاریخی مبانی علم ترجمه رویکرد‌های مهم این علم نو‌پا را بررسی کردند. وی سپس روند ذهنی ترجمه از منظر شناختی را در مترجم و متن تحلیل کرد و روند این مبحث در میان ترجمه‌شناسانی مانند لادمیرال، هولمز و ژیل را یادآور شد.

در ادامه، پروفسور میشل اوستینوف، موضوع علم ترجمه از زمان یونان باستان و تحول آن در ایران دوران ماد‌ها و پارس‌ها را تحلیل کرد. وی سپس با بررسی ریشه‌شناسی واژۀ «ترجمه»، (translation)در انگلیسی و (traduction)در زبان فرانسه را تحلیل کرد.

اوستینوف سپس به مطالب خود در مورد کتاب «ترجمه» پرداخت و نکات مرتبط با این میزگرد را برای مخاطبان بازگو کرد.

در روز دوم نشست پروفسور اوستینوف سخنرانی خود را با بررسی تاریخی ترجمه شناسی از بابل و یونان باستان آغاز کرد. او با استفاده از ارجاعات علمی و منابع متنوع به جا مانده مسائل مختلف چند زبانگی و استفاده از ترجمه در قرون مختلف را بررسی کرد و سپس با تحلیل تماس زبانی بین یونان باستان و پارس باستان، یکی از دلایل وجود قدرت و مدرنیت در میان این دو قدرت قدیم را وجود توانایی ترجمه برشمرد. ایشان افزود: متون‌های زیادی وجود دارد که نشان‌دهنده این هست که یونان باستان و پارس باستان از افراد دوزبانه برای آشنایی با سنت‌های یکدیگر استفاده می‌کردند.

 اوستینوف با استفاده از تعابیر مختلف از ژاک لوگوف مردم‌شناس و تاریخ‌شناس قرون وسطی فرانسوی لزوم استفاده از علوم مختلف در ترجمه شناسی و علم نو پایه مطالعات ترجمه مانند علم شناخت، فلسفه، زبان‌شناسی و ... را لازمه پیشرفت این علم در سال‌های بعد دانست وسپس با بررسی نظریه‌های مختلف از ژان رنه لادمیرال، برمن، دانیل ژیل و چند تن دیگر از متخصصان ترجمه‌شناسی، روند نظریه‌های ترجمه را بررسی کرد.

در سخنرانی اوستینوف مثال‌هایی از ریشه شناسی کلمات در زبان هند اروپایی و زبان فارسی موضوعاتی را که مطرح می‌کردند با مثال‌های محسوس برای شرکت‌کنندگان روشن می‌ساخت.

گفتنی است، این کتاب توسط دکتر فاطمه تهرانی به فارسی ترجمه شده است.

جلسه آخر وبینار بین‌المللی ترجمه در روز چهارشنبه ۹ مهر ماه با حضور ۱۳۰ شرکت‌کننده برگزار شد. دبیر این میزگرد آقای دکتر قاسمی از دانشگاه شهید بهشتی بودند.

این جلسه با طرح سوال‌هایی آغاز شد.در این جلسه مدعوین در مورد چالش­هایی که در ترجمه رمان و متون ادبی مواجه هستند توضیحاتی ارائه کردند. مهمانان معتقد بودند برای انتخاب هر کتاب قدم اول علاقه شخصی مترجم به آن کتاب است. در مورد تفاوت های فرهنگی بین دو زبان، مهمانان برنامه نظرات متفاوتی داشتند. خانم گلستان معتقد بود بهتر است در این موارد شکل اصلی عبارت­ها حفظ شود و برای درک بیشتر موضوع توضیحاتی در پاورقی ذکر گردد. اما آقای پرهیزی معتقد بود که بهتر است معادل فارسی عبارتهای بیگانه را استفاده کرد.

موضوع دیگر ترجمه عنوان کتاب بود. همه مهمانان متفق القول هم عقیده بودند که عنوان کتاب اهمیت بسیاری در معرفی کتاب دارد و تا حد امکان مترجم باید تلاش کند ساختار عنوان کتاب را حفظ نماید تا بتوان همان حسی که در متن اصلی وجود دارد را به خواننده فارسی زبان منتقل نماید.

یکی از مهمترین نکاتی که مهمانان به آن اشاره کردند اهمیت تمرین و ممارست به منظور بهبود ترجمه دانشجویان بود. به نظر آنها تسلط بر هر دو زبان برای ارائه یک ترجمه خوب لازم است و تنها راه برای اینکه دانشجویان و مترجمی جوان بتوانند در بهبود کیفیت ترجمه خود تلاش کنند.