آموزش مجازی در دوران کرونا و پاسخ به دغدغه های دانشجویان دانشگاه علامه طباطبائی

پس از شیوع کرونا در کشور، ستاد ملی مبارزه با کرونا سیاست تعطیلی تمام مقاطع تحصیلی دانشگاه ها و مؤسسات آموزشی را در اولویت برنامه‌های مبارزه با شیوع بیماری قرار داد. پیرو آن، معاونت آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری از تاریخ چهارم اسفند ۱۳۹۸طرح جایگزینی آموزش الکترونیکی به جای آموزش حضوری را به دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی وابسته به آن وزارتخانه ابلاغ کرد. با توجه به ناگهانی بودن این تغییر رویه و این حد از توجه  به آموزش‌های غیرحضوری برپایه فضای وب یعنی ارائه مجازی کل مقاطع آموزشی، دانشگاهها با چالشهایی مواجه شدند که ابهامات و انتقاداتی را از سوی برخی دانشجویان به دنبال داشته است.  در این زمینه با دکتر شجاع احمدوند معاون آموزشی دانشگاه علامه طباطبائی به گفتگو نشستیم.

1-نظر به برگزاری کلاسهای آموزشی در سامانه مجازی، دانشگاه برای کسانی که متقاضی حذف ترم هستند چه راهکارهایی اندیشیده است ؟

این نوع آموزش در شرایط فعلی تنها گزینه موجود بوده و یک  ضرورت است تا یک انتخاب، ما در یک وضعیت بحران جهانی هستیم که اصولا سبک زندگی متعارف انسانها را دچار تغییرات اساسی کرده است. ما چاره ای نداریم که با وضعیت جدید که مشخص نیست چقدر طول خواهد کشید، خودمان را وفق دهیم. برای ما هم تغییر جهت به سمت آموزش مجازی راحت نبود. نه فقط برای استادان ما که در تمام دنیا اینچنین است. اخیرا  بلومبرگ گزارش داد که تنها 30 درصد جمعیت 1.5 میلیونی اعضای هیات علمی در آمریکا تا کنون تجربه تدریس مجازی داشته اند به عبارت دیگر یک میلیون نفر از این جمعیت هیچ گونه تجربه برگزاری کلاسهای آنلاین را تا قبل از بحران پاندمیک کرونا نداشته اند. لذا می پذیرم که دانشجویان هم نگرانی هایی داشته باشند و طبیعی است که این نگرانی ها واکنش‌های متفاوت دانشجویان را به همراه داشته باشد. بنابراین ما در دانشگاه سعی کرده ایم که این نقصان ها دیده و پوشش داده شود. ضمن آنکه مطابق بررسی هایی که تا اینجا انجام داده‌ایم کیفیت کلاس‌ها نه تنها به نحوی نیست که بخواهیم ترم را حذف کنیم بلکه در مواردی استادان به خلاقیت هایی رو آورده اند که کلاسها را جذاب تر نیز کرده است مثل استفاده از مواد کمک آموزشی چون اسلاید، فیلم، موشن گرافی، نمودار و.... من اطمینان دارم هرقدر زمان بگذرد استادان گرانقدر ما نوآوریهای تازه ای را در این عرصه رو خواهند کرد و دانشجویان بیشتر علاقمند به این روش خواهند شد. در واقع شرایط جدید هرچند متفاوت با وضعیتی است که ما به آن عادت کرده ایم، اما در عین حال کمیت پوشش آموزش مجازی و کیفیت آن به نحوی نیست که به حذف ترم بیاندیشیم. از سوی دیگر حذف ترم روند جذب دانشجو، فارغ التحصیلی و اصولا زندگی هزاران دانش آموز آماده ورود به دانشگاه و هزاران دانشجوی در شرف فارغ التحصیلی را تحت الشعاع قرار می دهد. اما امکان حذف ترم یا درس را برای سه گروه از دانشجوها  فراهم کرده‌ایم، یکی آن دانشجویانی که به لحاظ جغرافیایی در مکانهایی هستند که عملا زیرساخت‌های اینترنتی ضعیف است و نمی‌توانند در کلاس مجازی شرکت کنند. دیگری دانشجویانی که خود یا اعضای درجه یک خانواده‌ درگیر بیماری کرونا یا هر بیماری صعب‌العلاج دیگری باشند، سوم درسی که عملی باشد و استاد اعلام کند به شکل مجازی امکان تدریس وجود ندارد. البته در مورد اخیر دانشجو واقعا نیازی به حدف ندارد چون ما درس عملی را در ترم اینده نیز ادامه داده و نمره ان را در همین ترم لحاظ خواهیم کرد. در عین حال امکان حذف هم وجود دارد.

2- دانشجویان مقاطع تحصیلات تکمیلی با مشکل محدودیت در دسترسی به منابع علمی مواجه هستند و چه برای تعمیق در مباحث درسی و چه برای پیشبرد پایان نامه ها و رساله ها نیاز به تعامل بیشتری با استادان خود دارند، برای حذف ترم این دانشجویان چه تسهیلاتی در نظر گرفته شده است؟

در خصوص منابع تلاش شده است که کتابخانه مرکزی دانشگاه به صورت مجازی امکانات خود را از طریق میز خدمت به متقاضیان ارائه کند و در خصوص ضرورت های تعامل با استادان اخیرا معاونت آموزشی وزارت علوم، شرایط حضور دانشجویان دکتری را در دانشگاه ها از اول اردیبهشت ماه ابلاغ کرد. براساس این بخشنامه، دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی مجاز هستند از آغاز اردیبهشت‌ماه ۹۹امکان حضور دانشجویان دوره دکتری خود را با لحاظ شرایطی در مراکز خود فراهم آورند همچنین در این بخشنامه تاکید شده است، دانشگاه‌ها تلاش کنند تا دوره‌ها و رشته‌های نظری دانشجویان را به صورت الکترونیکی برگزار کنند و الزامی به حضور فیزیکی دانشجویان دکتری در دانشگاه‌ها نیست. از سوی دیگر برگزاری کلاس‌های درسی ترجیحاً  به صورت الکترونیکی همچنان مورد تاکید قرار گرفته است مگر به تشخیص استاد و به منظور رفع اشکال با رعایت فاصله افراد و با رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی و در کلاس‌های بزرگ و دارای تهویه مناسب به صورت حضوری برگزار شود. لذا برای دانشجویانی که به منظور انجام و پیشبرد رساله خود نیاز به تعامل حضوری دارند دانشگاه شرایط را فراهم میکند. اگر هم دانشجویان در اجرای پایان نامه، با توجه به شرایط پیش آمده نیازمند تمدید مهلت باشند، نهایت مساعدت انجام میشود. ضمن آنکه معاونت آموزشی دانشگاه به صورت مداوم در حال ارزیابی فرایند ارائه خدمات آموزشی و تلاش برای ارتقای مستمر سامانه و زیرساختهاست. بنابراین، همه چیز بستگی به شرایط دارد، ما نمی‌دانیم این شرایط بحرانی چه موقع عادی می‌شود. طبعا تلاش می کنیم متناسب با شرایط تصمیم بهینه ای اتخاذ کنیم. لذا این دانشجویان نیازی به حذف ترم ندارند بلکه باید در شرایط جدید خود را به استفاده از منابع مجازی، استفاده از کتابخانه های الکترونیکی و درکل زندگی دانشجویی در فضای جدید عادت دهند.

3-دانشجویان دوره های شبانه با توجه به پرداخت شهریه و عدم استفاده از کلاس ها انتظار دارند تا در پرداخت شهریه به آن ها تخفیف داده شود دانشگاه چه تمهیداتی در این راستا دارد؟

قطعا هدف و تمام تلاش ما این است که هیچ دانشجویی متضرر نشود. حتی به لحاظ مالی و هزینه‌هایی که دانشجوها پرداخت می‌کنند ما پیشنهاداتی را به هیات امنای محترم دانشگاه داده ایم که درصورت تصویب نتیجه را به اطلاع دانشجویان گرامی خواهیم رساند. تسهیلاتی برای دانشجویانی که هزینه پرداخت کرده‌اند در نظر گرفته شده است، چراکه آنها هزینه یک گونه‌ از آموزش را پرداخت کرده‌اند و حالا شکل دیگری از آموزش دارد برایشان پیگیری می‌شود، هرچند به لحاظ نظری بودن اغلب دروس ما تفاوت خیلی زیادی در ماهیت تدریسها وجود ندارد ولی انشالله هیات امنا درخواست ما را با نظر مساعد بررسی و نتیجه را برای اجرا به ما ابلاغ خواهد کرد.

4-اقدام و کمک دانشگاه برای دسترسی دانشجویان به اینترنت چیست؟

در واقع با مساعدت وزارت ارتباطات، اکنون دسترسی کاربران سامانه های آموزش مجازی دانشگاه ها اعم از استاد و دانشجو با ترافیک رایگان انجام می شود.این خبر بسیار مهمی است  و یکی از مهمترین دغدغه های ما در مورد عدالت آموزشی را برطرف می کند.

5-نحوه برگزاری امتحانات پایان ترم دانشجویان به چه شکل خواهد بود؟

این موضوع در حال بررسی است، اما با توجه به روند پیش رو ، امکان برگزاری آزمون  پایان نیمسال به صورت مجازی خیلی بیشتر است.

6- به جهت مشکلات احتمالی اتصال  به سامانه آموزشی دانشگاه، نحوه حضور و غیاب دانشجویان و سقف غیبت مجاز آنان چگونه خواهد بود؟

باید عرض کنم که در این سیستم مجازی استاد در همه زمینه ها نقش بسیار پر رنگی ایفا خواهد کرد. یکی از نقشهای استاد نظارت بر زمان برگزاری جلسات کلاس و همچنین حضور و غیاب دانشجویان است. لذا این دو موضوع مهم کاملا وابسته به نظر استاد هستند، چرا که او از نژدیک مشکلات اینترنتی و حضور و یا عدم‌حضور دانشجو در کلاس را می بیند. لذا اعلام او برای اداره آموزش دانشکده ها کفایت می کند.

7- تمهیدات احتمالی برای دانشجویان فارغ التحصیل شامل چه مواردی است؟ به عنوان مثال امکان اخذ درس به صورت معرفی به استاد؟

آئین نامه های موجود می گوید اگر دانشجو فقط دو درس از او باقی مانده باشد، برای اینکه تحصیل او به درازا نکشد، می تواند آن دو درس را از طریق معرفی به استاد طی کند. اما ما با توجه به وضعیت اضطراری کنونی این عدد را صد درصد افزایش داده و آن را به چهار درس افزایش داده ایم. بدین ترتیب اگر دانشجویی برای فراغت ار تحصیل چهار درسش باقی مانده باشد می تواند در تابستان آن چهار درس را به شرطی که هیچ درس دیگری نداشته باشد از طریق معرفی به استاد بگذراند و فارغ التحصیل شود. لذا دانشجویان گرامی از این بابت نیز با خیال آسوده امور تحصیلی خود را پیگیری کنند.

8- آیا دانشجویان شبانه می توانند از مرخصی تحصیلی بدون پرداخت شهریه بهره مند شوند؟

مرخصی تحصیلی تابع شرایط و ضوابطی است که در آئین نامه های مربوطه به آن اشاره شده است. لذا اگر فردی دارای آن شرایط هست، درخواست خود را مطرح کند و ما آن را در کمیسیون های مربوطه بررسی می کنیم ولی اگر دلیل قانع کننده ای بر اساس آئین نامه های موجود نداشته باشد طبعا نباید انتظار موافقت بدون دلیل داشته باشد. خلاصه سخن اینکه درباره این موضوع به صورت موردی بررسی و تصمیم گیری می شود.