همکاری منطقه‌ای تهران، مسکو و کابل اجتناب‌ناپذیر است

به گزارش روابط عمومی، دومین نشست هم‌اندیشی اندیشمندان ایران، افغانستان و روسیه با عنوان «چشم‌انداز امنیت منطقه‌ای» با حضور دکتر شجاع احمدوند، سرپرست دانشگاه علامه طباطبائی، دکتر سعید خطیب‌زاده، معاون پژوهشی وزیر امور خارجه و رئیس مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت خارجه و اندیشمندانی از ایران، روسیه و افغانستان در سالن اجتماعات کتابخانه مرکزی و مرکز استاد دانشگاه علامه طباطبائی برگزار شد.

افغانستان در نیم قرن اخیر از موضوعات کلیدی روابط ایران و روسیه بوده است
دکتر احمدوند در این نشست با ابراز خشنودی از میزبانی دومین هم‌اندیشی دانشمندان ایران، افغانستان و روسیه است، گفت: افغانستان از اهمیت ویژه‌ای در مسائل منطقه‌ای برای هر دو کشور ایران و روسیه برخوردار است. این کشور پیوند دهنده چهار منطقه مهم در آسیا است و در طول تاریخ، شرق آسیا را به غرب آسیا و جنوب آسیا را به آسیای مرکزی پیوند زده است. 
وی ادامه داد: افغانستان هم از تحولات منطقه تاثیر پذیرفته است و هم بر رویدادهای منطقه تاثیر جدی بر جای گذاشته و پیوندهای تاریخی بسیار مهمی با سرزمین‌های این منطقه برقرار کرده است. در نیم قرن اخیر، افغانستان از موضوعات کلیدی رابطه میان ایران و روسیه بوده است. 
سرپرست دانشگاه علامه طباطبائی با بیان اینکه در پرتو حضور طالبان و خروج ناتو، غرب و آمریکا از افغانستان، حداقل چهار مسئله اساسی بروز کرده است که همکاری‌های منطقه‌ای ایران، روسیه و افغانستان را اجتناب ناپذیر کرده است، افزود: «گسترش افراط‌گرایی و سیاست‌های طالبان در قبال گروه‌های افراطی غیر افغان»، «قرائت افراطی از آموزه‌های دینی و منع تحصیل و کار دختران و زنان»، «سیاست‌ها و بحران اقتصادی افغانستان» و «سیاست‌های طالبان در قبال مسائل آبی و آب» از جمله مسائل مهم محورهای همکاری‌های این سه کشور است.
وی خاطرنشان کرد: همچنین سیاست‌های طالبان موجب شده تا میلیون‌ها تن از مردم افغانستان به کشورهای همسایه مهاجرت کنند که این شمار مهاجران و پناهندگان،کشورهای همسایه را با مسائل مهمی روبه‌رو کرده است.
این استاد علوم سیاسی تاکید کرد: همه این مسائل ضرورت تعامل اندیشمندان سه کشور ایران، افغانستان و روسیه را برای ایجاد طرح نو ضروری ساخته است. پیوستگی‌های تاریخی، مذهبی و فرهنگی ایران و افغانستان در کنار حضور میلیون‌ها مهاجر افغانستانی در ایران که شماری از آنها جزو نخبگان هستند، اهمیت نقش ایران را در آینده افغانستان پررنگ‌تر ساخته است. بنابراین لازم است تا ایران و روسیه از طریق افزایش همکاری در نهادهای آموزشی، پژوهشی و علمی خود طرحی نو ارائه دهند تا به درکی بهتر و واقعی‌تر از وضعیت سیاسی و امنیتی افغانستان دست پیدا کنند.
وی گفت: در یک سطح گفت‌وگوی اندیشمندان درباره مسائل منطقه با محوریت افغانستان ضروری است و در سطحی دیگر همکاری سیاست‌گذاران برای پیشبرد ابتکارهای نوین، با هدف برپایی ثبات و امنیت در منطقه، عرصه جدیدی از همکاری‌های منطقه‌ای این سه کشور را فراهم کرده است. امیدوارم گفت‌وگوهای امروز به تقویت ارتباطات و پیوندهای میان اندیشمندان این سه کشور منجر شود تا بتوانند با ارائه راه‌حل‌هایی برای مشکلات منطقه، به رفع مسائل کمک کنند. همکاری‌هایی که نه تنها به نفع خود این کشورها است بلکه به ثبات و امنیت منطقه کمک خواهد کرد.

ایران، مخالف مهندسی مصنوعی جغرافیای منطقه است
دکتر خطیب‌زاده نیز در این نشست با بیان اینکه دنیا به سرعت در حال تغییر است و مفاهیمی مانند حقوق بین‌الملل و روابط بین‌الملل به طور کامل شناخته شده‌اند، به تحولات اخیر در سیاست‌های ایالات متحده و ظهور کنشگران جدید در عرصه جهانی اشاره و بر اهمیت حفظ ژئوپلیتیک طبیعی منطقه تأکید کرد.
وی با اشاره به رویارویی نیروهای مخرب و نیروهای حفظ‌کننده ژئوپلیتیک، گفت: معتقد است جمهوری اسلامی ایران به دنبال امنیت و حفظ توازن طبیعی منطقه و مخالفت با مهندسی مصنوعی جغرافیای منطقه است. 
دکتر خطیب‌زاده همچنین به انتقادات از ایران و ادعای انزوای ایران پاسخ داد و گفت: ایران در منطقه قابل منزوی شدن و منزوی کردن نیست. ایران در حال مقاومت در برابر تلاش‌های خارجی برای تغییر جغرافیای سیاسی منطقه است. ما هزاران سال اینجا بودیم و هزاران سال هم خواهیم بود. آنچه برای ما بسیار مهم است، سلامت این فرزند است و آن هم فقط با همکاری درون‌زای منطقه ایران با عربستان، ترکیه و دیگر کشورهای منطقه ایجاد می‌شود.

دکتر نیکلای پلوتنیکوف نیز به وضعیت افغانستان و نیازهای آن در زمینه‌های آموزشی، پزشکی و کشاورزی اشاره کرد و گفت: با توجه به کمبود متخصصان در افغانستان، این کشور به کمک‌های مردمی نیاز دارد. آمار سازمان ملل نشان می‌دهد حدود ۲۳ میلیون نفر از جمعیت افغانستان به کمک‌های انسانی نیاز دارند. همچنین، تهدیدات تروریستی در افغانستان و تأثیر آن بر امنیت منطقه نیز باید مورد توجه قرار گیرد.

بررسی چالش‌ها و فرصت‌های همکاری میان ایران، افغانستان و روسیه در زمینه‌های مختلف و تاکید بر اهمیت گفت‌وگو و تبادل نظر میان اندیشمندان این کشورها از دیگر مسائلی بود که در این نشست مطرح شد. اندیشمندان هدف نهایی این نشست‌ها را تولید نظریه‌ها و ایده‌های مؤثر برای سیاست خارجی ایران و تقویت روابط میان کشورها دانستند.
سخنرانان در پنل‌های مختلف این نشست به تحلیل وضعیت کنونی افغانستان و چالش‌های داخلی طالبان پرداختند و به ناکامی طالبان در برقراری امنیت و مدیریت داخلی اشاره کردند. آن‌ها همچنین بر این نکته تأکید کردند که وضعیت افغانستان به‌ویژه در زمینه امنیت منطقه‌ای ناامیدکننده است و به‌جای یک حکومت کارآمد، گروه‌های تروریستی در حال فعالیت هستند.
استادان به وضعیت آموزشی و اقتصادی پیش از سقوط کابل در آگوست ۲۰۲۱ اشاره می‌کنند که در آن زمان جامعه در حال شکوفایی بود و زنان در حال کار و تحصیل بودند اما اکنون این وضعیت به‌طور کامل تغییر کرده و به‌جای آن، مشکلات و چالش‌های جدی وجود دارد. آن‌ها همچنین به احتمال تغییرات آینده و خطرات ناشی از جابه‌جایی قدرت میان گروه‌های تروریستی مانند داعش و طالبان اشاره کردند.
در پایان نشست سخنرانان بر اهمیت همکاری‌های بین‌المللی و ارتباطات علمی با روسیه و افغانستان تأکید و ابراز امیدواری کردند که با برگزاری جلسات و پنل‌های مختلف، بتوانند به جمع‌بندی‌های مؤثری دست یابند و روابط خود را تقویت کنند.