سرپرست دانشگاه علامه‌طباطبائی مطرح کرد:
ظرفیت نظریه‌‌پردازی بومی ایرانی کتاب کلیلهودمنه شگفت‌انگیز است
به گزارش روابط عمومی، نشست شورای علمی نخستین همایش بین‌المللی کلیلهودمنه با حضور دکتر شجاع احمدوند، سرپرست دانشگاه علامه‌طباطبائی، دکتر غلامرضا ذکیانی سرپرست دانشکده ادبیات و زبان‌های خارجی دانشگاه، دکتر محمود بشیری دبیر علمی همایش و جمعی از چهره‌های برجسته حوزه‌های ادبیات، علوم سیاسی و فلسفه، با هدف هم‌اندیشی و برنامه‌ریزی برای برگزاری هرچه بهتر همایش در محل سالن شورای حوزه ریاست دانشگاه برگزار شد.
سرپرست دانشگاه علامه‌طباطبائی در این نشست، همایش بین‌المللی کلیلهودمنه را بنیان و زیرساختی کلیدی برای توجه بیشتر به متون کلاسیک ایرانی دانست و گفت: «معتقدم همایش‌هایی مانند کلیلهودمنه در شناخت و توجه به متن‌های کلاسیک ادبیات فارسی تاثیر بسیار زیادی دارد. از طریق همین رویدادها می‌توان برخی از مفردات اندیشه سیاسی را از دل این متون استخراج و وارد سرفصل‌های آموزشی رشته‌های مختلف کرد.» به باور دکتر احمدوند، برگزاری همایش بین‌المللی کلیلهودمنه ما را به سمت استفاده از این منابع و رویکردهای متفکر‌محور و کتاب‌محور سوق خواهد داد و در حالی که در دنیای امروز به منابعی شبیه کلیلهودمنه توجه زیادی می‌شود، ما نیز می‌توانیم با همایش‌هایی مانند کلیلهودمنه، آثار متفکران ایرانی واسلامی را از انحصار تک‌رشته‌ای خارج کنیم تا با رویکردی بینارشته‌ای به عنوان منابعی ارزشمند در رشته‌های دیگر مورد استفاده قرار گیرند.»
کلیلهودمنه، منبع ارزشمند اندیشه‌های سیاسی
وی کتاب کلیلهودمنه را اثری فراتر از یک متن ادبی توصیف کرد که در صورت شناخت دقیق و علمی، به اثری ارزشمند برای طرح اندیشه‌های سیاسی بدل خواهد شد.
دکتر احمدوند با تشریح دو ساحت کلیدی در کتاب کلیلهودمنه، اظهار کرد: «در ساحت واقع‌گرایانه، این کتاب به ذات قدرت می‌پردازد و نشان می‌دهد که قدرت چگونه عمل می‌کند اما در عین حال، تأکید می‌کند که این ذات قدرت مورد پسند اهل حکمت و فضیلت نیست. به نظر می‌رسد در این کتاب، اهل حکمت و فضیلت قائل به نوعی پیوست اخلاقی برای قدرت هستند. تجویز و توصیه نهایی کلیلهودمنه نیز با آثاری مانند شهریار ماکیاولی، متفاوت است. ماکیاولی درنهایت تجویز می‌کند که حاکم باید به سمت واقعیت‌های قدرت حرکت کند و او را از آن گریزی نیست، اما در کلیلهودمنه گفته می‌شود که می‌توان از واقعیت‌ها به سمت آرمان‌ها حرکت کرد.» وی افزود: «کتاب کلیلهودمنه نشان می‌دهد که چگونه می‌توان در عین شناخت واقعیت‌های قدرت، به سمت آرمان‌های اخلاقی و حکیمانه حرکت کرد.»
ضرورت تشکیل دبیرخانه دائمی برای همایش کلیلهودمنه
سرپرست دانشگاه علامه‌طباطبائی با تأکید بر ضرورت تداوم برگزاری همایش بین‌المللی کلیلهودمنه در سال‌های آینده، گفت: «دایر کردن دبیرخانه همایش کلیلهودمنه در این دانشگاه گامی بلند در جهت احیای متون کلاسیک ایرانی است. ما در پی این هستیم که این دبیرخانه را دایر کنیم و رویداد اصلی نیز به صورت دوره‌ای، سالانه یا هر چند سال یک بار، برگزار شود.
وی افزود: معتقدم با بررسی و تحلیل مداوم این اثر کلاسیک و مفاهیم مرتبط با آن از طریق دبیرخانه دائمی همایش، افق‌های جدیدی در حوزه اندیشه سیاسی ایران گشوده می‌شود. چنین اقدامی ضمن اینکه به احیای متون کلاسیک ایرانی کمک می‌کند، زمینه‌ساز کشف نظریه‌های بومی در حوزه اندیشه سیاسی نیز خواهد بود.»
ضرورت تقویت رویکرد تفکرمحور
دکتر احمدوند با مروری بر تاریخچه توجه به متون کلاسیک در ایران، خاطرنشان کرد: «حدود ۴۰ سال پیش، کتاب‌هایی مانند سیاست‌نامه خواجه نظام‌الملک تنها در دانشکده‌های ادبیات تدریس و بیشتر به جنبه‌های ادبی آن توجه می‌شد، اما بعدها این کتاب به یکی از متون اصلی اندیشه سیاسی تبدیل شد و حتی دانشکده‌های علوم سیاسی نیز به آن توجه کردند.»
وی با اشاره به مشکلات موجود در حوزه اندیشه سیاسی ایران، گفت: «یکی از مشکلات ما این است که وقتی اندیشه ایرانی را با اندیشه غربی مقایسه می‌کنیم، می‌بینیم که در غرب متفکر‌محوری بسیار قوی است. از سقراط و افلاطون و ارسطو تا دوره مدرن و اندیشمندانی مانند هابز، لاک و ماکیاولی، همه به‌عنوان چهره‌های شاخص شناخته می‌شوند. اما در اندیشه ایرانی، چنین رویکردی، کمتر وجود دارد و دلیل اصلی این فقدان، آن است که ما کمتر به چارچوب و بستری مناسب برای شناخت و معرفی اندیشمندان خود توجه کرده ایم.»
متون کلاسیک ایرانی ظرفیت نظریه‌سازی دارند
این استاد علوم سیاسی با اشاره به ظرفیت‌های متون کلاسیک ایرانی برای کشف اندیشه سیاسی بومی، گفت: «این ظرفیت، جزئی جدانشدنی از متون ادبی ماست، اما متأسفانه ما چندان به آن توجه نکرده‌ایم. فکر می‌کنم می‌توان چهارچوب نظری و محتوایی برای اندیشه سیاسی در ایران یافت و این محتوا چیزی نیست جز محتوای بروکراتیک و دیوانی و دولت پژوهانه. مثلاً در یونان قدیم، اندیشه سیاسی بیشتر ماهیت فلسفی و اخلاقی داشت و در اروپای قرون وسطی، ماهیت آن بیشتر حقوقی گردید، اما در ایران، اندیشه سیاسی بیشتر ماهیت بروکراتیک، اداری و دیوانی داشته است.»
وی با ذکر مثالی درباره مفهوم «خویش‌کاری» در اساطیر ایرانی، گفت: «در تقسیم‌بندی‌هایی که در اساطیر ایرانی وجود دارد، مثل تقسیم‌بندی بین اهریمن و اهورامزدا و امشاسپندان شش‌گانه، مفهومی به نام خویش‌کاری مطرح می‌شود. این مفهوم به نوعی تقسیم کار در جامعه را توضیح می‌دهد و نشان می‌دهد که چگونه جامعه به بخش‌های مختلف تقسیم می‌شود. این تقسیم‌بندی‌ها در واقع به نوعی بروکراسی را توضیح می‌دهند و عمده مفاهیمشان درباره رفع و رجوع امور جامعه است.
سرپرست دانشگاه علامه‌طباطبائی پیشنهاد کرد: «نظریه دولت بروکراتیک ایرانی را می‌توان به‌مثابه یک نظریه بومی و ایرانی مطرح کرد، به شرطی که شواهد تاریخی آن جمع‌آوری و تحلیل شود. بسیاری از این شواهد را می‌توان از دل متون کلاسیک استخراج کرد. اگر چنین رویکردی در پیش بگیریم، خواهیم دید که بسیاری از متفکران قدیم تا دوره‌های جدید، در تأملات خود به همین مباحث پرداخته‌اند.»
و افزود: «معتقدم نظریه دولت بروکراتیک ایرانی می‌تواند به عنوان یک نظریه کاملاً بومی مطرح شود و به شناخت بهتر اندیشه سیاسی در ایران کمک کند. این اقدام می‌تواند افق‌های جدیدی را در حوزه علوم انسانی و اندیشه سیاسی ایران بگشاید. این نظریه یکی از حلقه‌های ارتباطی اندیشه سیاسی ایران و اسلام و از وجوه اثرگذاری ایران در برساخت تمدن شکوفای اسلامی است.»
استقبال از همایش چشمگیر است
دبیر علمی همایش بین‌المللی کلیلهودمنه نیز در این نشست از استقبال چشمگیر محققان، پژوهشگران و دانشگاه‌ها داخلی و بین‌المللی از همایش خبر داد و گفت: «این رویداد نه تنها به بررسی ابعاد ادبی و تاریخی این اثر کلاسیک می‌پردازد، بلکه با توجه ویژه به ادبیات کودک و نوجوان و تأثیرات تربیتی و اجتماعی آن، گامی بلند در جهت احیای میراث فکری ایران برداشته است. مشارکت گسترده دانشگاه‌ها و افراد برجسته علمی، وزن علمی این همایش را به‌طور قابل توجهی افزایش داده است. این رویداد فرصتی است برای بازخوانی و بازتعریف مفاهیم عمیق کلیلهودمنه و معرفی آن به جهانیان.»
وی با بیان اینکه تاکنون حدود ۱۱۵ مقاله به دبیرخانه همایش ارسال شده اظهار کرد: «مقاله‌ها از کشورهای مختلفی از جمله کشورهای انگلیسی‌زبان، شبه قاره هند، کشورهای عربی و ترکیه به دبیرخانه رسیده است. همچنین، از داخل ایران نیز تقریباً تمام دانشگاه‌ها و اعضای هیئت علمی رشته‌های مختلف از جمله زبان و ادبیات فارسی، علوم سیاسی و روانشناسی مشارکت فعالانه‌ای در تدوین و ارسال مقاله به دبیرخانه همایش داشته‌اند.»
توجه ویژه به ادبیات کودک و نوجوان
دبیر علمی همایش بین‌المللی کلیلهودمنه یکی از نکات برجسته همایش را که در آثار ارسالی به دبیرخانه نیز بازتاب یافته، توجه به ادبیات کودک و نوجوان دانست و گفت: «یکی از نکات مهمی که در مقالات مشاهده کردم، توجه به ادبیات کودک و نوجوان است. دکتر بشیری افزود: «حدود ۱۰ کتاب نیز به همایش ارسال شده است که داوری می‌شوند و جوایزی به آنها تعلق خواهد گرفت.
احیای متون کلاسیک، زمینه‌ساز هویت‌بخشی به اندیشه ایرانی است
سرپرست دانشکده ادبیات و زبان‌های خارجی دانشگاه علامه‌طباطبائی، در نشست تخصصی همایش بین‌المللی کلیلهودمنه حضور یافت و با تأکید بر اهمیت احیای متون کلاسیک ایرانی، گفت: «کلیلهودمنه تنها یک کتاب ادبی نیست، بلکه گنجینه‌ای از حکمت، اخلاق و اندیشه سیاسی است که می‌تواند به هویت‌بخشی به اندیشه ایرانی کمک کند.»
دکتر ذکیانی با اشاره به جایگاه ویژه کلیلهودمنه در ادبیات و فرهنگ ایران، افزود: «این اثر کهن، با روایت‌های نمادین و داستان‌های پندآموز خود، نه تنها در ادبیات فارسی، بلکه در ادبیات جهانی نیز تأثیرگذار بوده است. امروزه بازخوانی این متون می‌تواند به ما در فهم بهتر مفاهیم اخلاقی، اجتماعی و سیاسی کمک کند.»
وی با اشاره به نقش دانشگاه‌ها در احیای متون کلاسیک، گفت: «دانشگاه علامه‌طباطبائی به عنوان یکی از مراکز علمی پیشرو در حوزه علوم انسانی، همواره تلاش کرده است تا با برگزاری همایش‌هایی مانند این رویداد، گامی بلند در جهت معرفی و بررسی آثار کلاسیک ایرانی بردارد. این همایش فرصتی است برای گفت‌وگو میان اندیشمندان داخلی و خارجی و تبادل نظر درباره ظرفیت‌های نهفته در این متون.»
سرپرست دانشکده ادبیات و زبان‌های خارجی دانشگاه علامه‌طباطبائی همچنین به ضرورت توجه به ادبیات تطبیقی اشاره کرد و گفت: «کلیلهودمنه نه تنها در ادبیات فارسی، بلکه در ادبیات سایر کشورها نیز نفوذ شایسته داشته است و بررسی تطبیقی این اثر با متون مشابه در دیگر فرهنگ‌ها می‌تواند به درک بهتر اشتراکات و تفاوت‌های فرهنگی بینجامد.»
وی در پایان با تأکید بر تداوم چنین رویدادهایی، گفت: «برگزاری همایش‌های بین‌المللی مانند این رویداد، نه تنها به احیای متون کلاسیک کمک می‌کند، بلکه می‌تواند زمینه‌ساز شکل‌گیری گفتمان‌های جدید در حوزه اندیشه و ادبیات باشد. امیدواریم این حرکت‌ها با حمایت نهادهای علمی و فرهنگی تداوم یابد.»
گفتنی است همایش بین‌المللی کلیلهودمنه در ده محور ازجمله «روابط ایران و هند در بستر کلیلهودمنه»، «بنیان‌های تربیت جامعه و خانواده در کلیلهودمنه»، «زمینه های فکری و تاریخی تألیف و تدوین کلیلهودمنه»، «تأثیر کلیلهودمنه بر ادبیات سایر ملل»، «سیاست اندیشی در کلیلهودمنه»، «نسخه پژوهی، ترجمه و شرح کلیلهودمنه»، «حکمت عمل و نظری در کلیلهودمنه»، «داستان و قَصه پردازی در کلیلهودمنه»، «سبک شناس و متن پژوهی ادبی و زبان کلیلهودمنه»، «کارکرد کلیلهودمنه در دنیای معاصر» و مطابق برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته روز چهارشنبه ۲۴ بهمن ۱۴۰۳ در دانشگاه علامه‌طباطبائی برگزار می‌شود. این رویداد علمی و فرهنگی، که با همکاری انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، سفارت هندوستان در ایران و نهادهای آموزشی و پژوهشی داخلی و بین‌المللی ترتیب یافته است، در راستای رسالت دانشکده ادبیات فارسی و زبان‌های خارجی دانشگاه علامه طباطبائی برای شناساندن و تبادل نظر درباره آثار فاخر ملی، منطقه‌ای و جهانی، و تقویت همکاری‌های علمی و فرهنگی میان ایران و دیگر کشورها است.
تاکید بر برجسته‌سازی نظریه‌های بومی ایرانی- اسلامی از جمله اهداف کلان دانشگاه علامه‌طباطبائی، به عنوان بزرگترین دانشگاه تخصصی علوم انسانی کشور است که با برنامه‌ریزی دقیق از سوی این دانشگاه دنبال می‌شود.
سروش
ایتا
نظر شما :