کوشش برای توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جزایر سه‌گانه، یکی از ارکان پاسداری از منافع ملی است

به گزارش روابط عمومی، دکتر شجاع احمدوند، سرپرست دانشگاه علامه‌طباطبائی در همایش ملی «توسعه اقتصادی و اجتماعی جزایر سه‌گانه و تقویت وفاق با همسایگان» به بیان چند نکته درباره نقش دانشگاه در توسعه همه‌جانبه جزایر سه‌گانه و وفاق با همسایگان پرداخت و اظهار کرد: نخست ضروری است دانشگاه برای کمک به حکمرانی مطلوب و حفظ مصالح و حقوق ملت، به یک نهاد حل مسائلی تبدیل شود. در دوران جدید، مسئله‌مند کردن مشکلات جامعه و ایده‌پردازی برای ارائه راه‌حل این مسائل، دو کارویژه اصلی و اساسی دانشگاه در برابر جامعه است، به‌خصوص ما که در حوزه علوم انسانی هستیم. اگر پنج کلان‌مسئله کشور را بخواهیم شناسایی کنیم از این پنج مسئله، به طور حتم سه مسئله در حوزه علوم انسانی است. ما باید از رویکرد مهندسی‌محوری گذر کنیم و بسیاری از راه‌حل‌ها را در مسائل اجتماعی و انسانی پیگیری کنیم.
وی ادامه داد: نکته مهم دوم، تصویرسازی ملی است، به گونه‌ای که بتوانیم تصویری عقلانی، منطقی و توسعه‌محور از ایران و ایرانی را در افکار عمومی داخلی و خارجی ارائه کنیم. در عصر روایت‌ها و فراروایت‌ها این دانشگاه است که توان و مرجعیت لازم را برای تصویرسازی از بنیان‌های فرهنگی و فکری ملت دارد. بدون ایفای چنین نقشی از سوی دانشگاه، نه می‌توان از اعتبار و پرستیژ ملی دفاع کرد و نه می‌توان تعریف درستی از اهداف و منافع ملی ایران ارائه کرد. یکی از این نمونه‌ها امکان نقش آفرینی نهاد دانشگاه در توسعه مناطق گوناگون کشور و توجه به راه‌های بهبود شرایط زیست در جزایر سه‌گانه ایرانی است. 
دکتر احمدوند با بیان اینکه کوشش برای توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جزایر سه‌گانه یکی از ارکان پاسداری از منافع ملی است، افزود: لازم است نخست دانشگاه در راستای مسئولیت اجتماعی خود، تصویری توسعه‌محور از این جزایر، به‌سان جزء لاینفک تصویر ملی ایرانیان ارائه کند. دوم برای ساختن چنین تصویری لازم است دولت، نهادهای مدنی و بخش خصوصی چند گام مهم فرهنگی و اقتصادی بردارند تا هم حساسیت ملی را نسبت به توسعه این جزایر برانگیزانند و هم سرمایه‌گذاران را متوجه این بستر نیازمند سرمایه‌گذاری کنند. سوم نیز تکمیل این گام‌ها و استفاده حداکثری از ظرفیت‌های نهفته در این جزایر مستلزم تشریک مساعی نخبگان به‌خصوص نخبگان دانشگاهی، نخبگان دولتی و نخبگان بخش خصوصی است به‌طوری که دانشگاه ریل‌گذاری کند و دولت و بخش خصوصی هم بتواند شالوده‌گذاری کند. 
وی تاکید کرد: ترسیم تصویر روشن از الزامات و بایسته‌های توسعه اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی جزایر سه‌گانه ایران در خلیج فارس از یک سو، احیای مرجعیت علمی دانشگاه و از سوی دیگر، کمک فکری و راهبردی به پیشبرد گفتمان وفاق منطقه‌ای و افزایش همکاری با همسایگان در عرصه سیاست خارجی است. دانشگاه علامه‌طباطبائی با توجه به جزایر سه‌گانه و به عنوان یک موضوع دارای اهمیت ملی می‌کوشد تا نگاه علمی و کارشناسی خود را با دولت به اشتراک بگذارد. 
سرپرست دانشگاه علامه‌طباطبائی گفت: درباره جزایر سه‌گانه تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی، ما از بخش‌های تاریخی، اسنادی و حقوقی عبور کرده‌ایم، به همین دلیل ما عنوان این همایش را توسعه زیرساخت‌های اقتصادی اجتماعی و فرهنگی با هدف ارائه راهبرد و ارائه راهکارهای نسبتا عملیاتی به سیاست‌گذاران قلمداد کردیم.
وی اظهار کرد: برای ساختن تصویر توسعه‌محور، ضرورت دارد تا نهادهای علمی و فرهنگی در کنار سرمایه‌گذاران دولتی و خصوصی، گام‌های فرهنگی و اقتصادی مقدماتی را بردارند تا هم توجه ملی را جلب کنند و هم توجه سرمایه‌گذاران را به سمت این منطقه جلب کرده تا بتوانند همت سرمایه‌گذاران را معطوف به این مناطق کنند. احداث مسکن مناسب برای همه ساکنان، گسترش زیرساخت‌هایی مانند بیمارستان، خدمات شهری، مدارس و تدارک زیرساخت‌های ترابری از جمله گام‌هایی است که می‌شود برای توسعه این مناطق برداشت.
دکتر احمدوند افزود: این جزایر دارای میراث غنی است که می‌تواند محور گردشگری منطقه نیز باشد. بنابراین توسعه گردشگری فرهنگی، طبیعی و دریایی از نخستین روندهای توسعه‌ای این جزایر محسوب می‌شود. در کنار این، برگزاری جشنواره‌های فرهنگی مشترک، نمایشگاه‌های تاریخی، تورهای طبیعت‌گردی می‌تواند موجب تقویت مناسبات فرهنگی حتی با همسایگان شود. وجود مناطق آزاد هم می‌تواند بستری برای ارتباط میان کشورهای منطقه باشد و منافع اقتصادی ایران را نیز تقویت و تضمین کند. بنابراین ایجاد این مناطق هم مورد تاکید است. 
وی با بیان اینکه ایجاد مراکز علمی و تحقیقاتی رکن دیگر احیای این منطقه است، ادامه داد: این مراکز می‌تواند به اشتراک دانش و فناوری میان کشورهای حوزه خلیج فارس منجر شود تا با تحقیق و توسعه مشترک بتوانند به ارتقای اقتصادی و کاهش مشکلات زیست‌محیطی منطقه بپردازند. همچنین از آنجا که آب‌های پیرامون این جزایر مناسب پرورش ماهی و آبزیان است می‌توان ضمن تقویت صنایع دریایی، زمینه مساعدی برای توسعه فراهم کرده است.
این استاد علوم سیاسی تاکید کرد: استفاده حداکثری از ظرفیت‌های نهفته در این جزایر، مستلزم تشریک مساعی دولت و دانشگاه است. حضور این دو نهاد قدرتمند شرط توسعه این مناطق است، هرچند به‌طور طبیعی، نوع انتظاراتی که از این نهاد وجود دارد متفاوت از دانشگاه است. از دانشگاه انتظار می‌رود که با وجود چنین بستر دست ناخورده‌ای طرحی نو درانداخته و از طریق روایت علمی و توسعه‌محور، افکار عمومی نخبگان نهادهای مدنی را برای سرمایه‌گذاری اقتصادی تحریک و تشویق کند و از سوی دیگر مبانی نظری چنین توسعه‌ای را تبیین کند. از دولت نیز انتظار می‌رود که از سویی، پروژه‌های علمی و فرهنگی را حمایت کند و از طرف دیگر به تشویق سرمایه‌گذاران اقتصادی و حمایت از بخش خصوصی در این جزایر بپردازد و البته تقویت دیپلماسی عمومی و مردم‌محور را نیز در دستور کار خود قرار دهد.
وی تصریح کرد: خلیج فارس نه تنها منبع انرژی، بلکه منبع هویت خودباوری و همبستگی است و جزایر سه‌گانه می‌تواند نماد همکاری، صلح و تقویت هویت ملی و منطقه‌ای باشد. فراموش نکنیم که پیوندهای تاریخی، فرهنگی و هویتی بسیاری میان مردمان شمال و جنوب خلیج فارس وجود دارد که حتی سیاست‌های استعماری گذشته هم نتوانسته آن‌ها از یکدیگر جدا سازد.
دکتر احمدوند در پایان گفت: دنیای امروز به طور نسبی از ژئوپولیتیک به سمت ژئواکونومیک متحول شده است. در ژئواکونومیک تمرکز روی مزیت‌های رقابتی است. ما در این جزایر مزیت رقابتی بالقوه فراوان داریم ولی رقابت یا مزیت رقابتی بالفعل نداریم. ما تا نتوانیم این قوه‌ها رو به فعلیت برسانیم، نمی‌توانیم در آینده منطقه و حتی خاورمیانه جایگاه درخوری داشته باشیم. این جزایر ظرفیت بی‌نظیری از توسعه را دارند و می‌توانند بخشی از مشکلات اقتصادی ایران امروز را حل کنند و مزیت رقابتی بالفعل ما را ارتقا دهند؛ البته به شرط آنکه نگاه‌های عالمانه و اندیشمندانه مورد اعتنا قرار گیرد و از سوی اهل تصمیم و سیاست به کار گرفته شود.

کنسرسیوم دانشگاهی توسعه پایدار جزایر سه‌گانه تشکیل شود
دکتر حسین سلیمی دبیر علمی همایش ملی توسعه اقتصادی و اجتماعی جزایر سه‌گانه و وفاق با همسایگان نیز با اشاره به سوابق همکاری در موضوعاتی همچون تحلیل بحران‌های سیل جنوب و حادثه پلاسکو، گفت: «همایش توسعه اقتصادی و اجتماعی جزایر سه‌گانه را باید به‌منزله مبنایی واقعی و ارزشمند برای ارائه ایده‌های خلاقانه به دولت در نظر گرفت. پیشنهاد ما این است که دانشگاه علامه‌طباطبائی محوریت تشکیل یک کنسرسیوم متشکل از دانشگاه‌های مختلف کشور را برای طراحی مدل توسعه پایدار جزایر سه‌گانه بر عهده گیرد و پس از تدوین طرح، این ایده‌ها به آیین‌نامه‌های اجرایی و عملیاتی تبدیل شود.» 
وی افزود: «در گذشته دولت مسائل مربوط به سیل جنوب را به دانشگاه تهران واگذار کرد و گروه‌های کارشناسی متشکل از دانشگاه‌های مختلف، از جمله دانشگاه علامه‌طباطبائی، این موضوع را بررسی کردند. در حادثه پلاسکو نیز دانشگاه تربیت مدرس وظایف خاصی داشت و درباره بحران مالی دهه 90 نیز دانشگاه علامه‌طباطبائی پژوهش‌هایی را به دولت ارائه داد. امروز نیز با توجه ویژه به یافته‌های همایش توسعه اقتصادی و اجتماعی جزایر سه‌گانه، می‌توان گام نخست در مسیر تشکیل کنسرسیوم توسعه‌ای جزایر سه‌گانه را برداشت. بی‌تردید اگر در ادامه همکاری و مساعدت مسئولان را همراه داشته باشیم، قادر خواهیم بود از ظرفیت‌های دانشگاه‌ها برای ایجاد مدل توسعه پایدار در این مناطق بهره ببریم.»
دبیر علمی همایش توسعه اقتصادی و اجتماعی جزایر سه‌گانه، با بیان اینکه در عصر کنونی مفهوم حاکمیت تغییر کرده است گفت: «در جهانی زندگی می‌کنیم که مفهوم حاکمیت به‌صورت بنیادین دگرگون شده است. گرچه در موضوع حاکمیت هم‌چنان حفظ مرزها و کنترل‌گری و مراقبت از مرزهای مشخص و جمعیت معین اهمیت دارد، باوجود این شیوه و نحوه اعمال حاکمیت و نگاه داشتن آن دگرگون شده است. امروزه دیگر حاکمیت منحصر به ممانعت از خطرات دیگران و مقابله با خطرات نمی شود، بلکه آنچه مبنایی و تعیین‌کننده است، نیل به خیر عمومی در فضای جهانی است.»
دکتر سلیمی با تاکید بر اهمیت چگونه زیستن و فراهم کردن امکان و کیفیت زیست بهتر برای مردم در ذیل مفهوم حاکمیت در دوره جدید، افزود: «راجع‌به موضوع حاکمیت باید فراتر از استدلال حقوقی یا اعمال حاکمیت نظامی و سیاسی رفت و مبنا را بر این قرار داد که چگونه در جزایر سه‌گانه گونه‌ای از زیست جدید و نوعی خیر عمومی را به ارمغان آورد.» 
وی با اشاره به ایده محوری همایش توسعه اقتصادی و اجتماعی جزایر سه‌گانه مبنی بر تعمیق حاکمیت گفت: «دیگر آن دوران که درباره تثبیت حاکمیت حقوقی و سیاسی و نظامی بحث کنیم، گذشته است. امروزه باید سخن از این بگوییم که چگونه می‌توانیم حاکمیت را تعمیق کنیم و چگونه می‌توانیم، متداوم آن را در اختیار خود داشته باشیم.»
استاد روابط بین‌الملل دانشگاه علامه‌طباطبائی با یادآوری ادعاهای کشور امارات درباره جزایر سه‌گانه و همراهی بسیاری از مجامع و کنشگران بین‌المللی با خود در این باره، اظهار کرد: «دلیل اصلی این اتفاق این است که اماراتی‌ها در زنجیره اقتصاد جهانی نقش فعالانه‌ای ایفا می‌کنند و به‌نوعی حیات خودشان را با منافع دیگران و منافع نظام جهانی پیوند زده‌اند. به همین دلیل آن‌ها توانسته‌اند کشورهای دیگر را با منافع خود همراه کنند و به پشتوانه آنها دلگرم باشند.»
وی با ذکر دو مدل مناسب برای اعمال حاکمیت بر جزیره‌های دور از سرزمین اصلی، در توضیح گفت: «دو مدل پورتوریکو و گوادالوپ، مدل‌هایی مناسبی برای مدیریت جزایر سه‌گانه ایرانی در خلیج فارس به شمار می‌روند. این دو منطقه دورتر از سرزمین خودشان هستند اما بااینکه انقلاب‌ها و کنش‌هایی هم علیه سرزمین اصلی انجام شده، به‌گونه‌ای حاکمیت دولت مرکزی بر آنجاها تحمیل شده است. حتی الان هم در پاسخ به نظرسنجی‌های استقلال و جدایی، پاسخ منفی می‌دهند.» 

دکتر سلیمی با برشمردن الزامات شکل‌گیری توسعه در جزایر گفت: «به‌منظور شکل دادن به توسعه در جزایر سه‌گانه ایرانی در وهله اول به شکل‌گیری جامعه در این مناطق نیاز داریم. هنوز مردمانی که در جزیره زندگی می‌کنند، فاصله زیادی تا تبدیل شدن به جامعه و برخورداری از خصوصیات یک جامعه واقعی فاصله دارند.» وی افزود:‌ «تمام جوامع باید به شبکه تبدیل شوند تا به شبکه‌های بزرگتری متصل و مرتبط شوند. بدیهی است هر چه اندازه شبکه‌‌های اتصالی بزرگ‌تر باشد، به همان میزان نیز پایداری و تعمیق شبکه‌ها و جوامع بیشتر خواهد شد. 
وی در ادامه با استناد به مطالعات و بررسی‌های انجام شده، عوامل، زمینه‌ها و امکان‌های توسعه در جزایر سه‌گانه را به چهار حوزه گردشگری، بازارهای تجاری و ایجاد منطقه آزاد، ماهی‌گیری، و حفظ محیط‌زیست تقسیم کرد. 
دبیر علمی همایش توسعه اقتصادی و اجتماعی جزایر سه‌گانه با تاکید بر اینکه حوزه گردشگری مهم‌ترین امکان توسعه جزایر ایرانی است، افزود: «وقتی به جایگاه گردشگری کشور امارات توجه می‌کنیم، درمی‌یابیم که تقریباً دو برابر درآمد حاصل از فروش نفت ایران، درآمدزایی دارد. بنابراین مشخص است که زمینه گردشگری در این منطقه بسیار بالا است و مهم‌تر اینکه جمعیتی که در این مناطق ساکن می‌شوند و ساختاری که برای آن‌ها ایجاد می‌کنند، گواهی می‌دهد که می‌توان به گردشگری به‌‌مثابه یکی از مهم‌ترین مبانی توسعه پایدار در جزایر سه‌گانه توجه کرد.»
وی ایجاد و توسعه مناطق آزاد تجاری را دومین زمینه توسعه منطقه‌ای جزایر در کنار توجه به گردشگری ارزیابی کرد و گفت: «تبدیل شدن جزایر به منطقه آزاد تجاری با‌توجه‌به وضعیت ترانزیتی مهم آن‌ها، به‌عنوان دومین رکن حیاتی توسعه اهمیت دارد.»
دکتر سلیمی با تاکید بر مسائل زیست‌محیطی منطقه خلیج فارس و ارتباط آن با همگرایی کشورهای حاشیه خلیج فارس، تصریح کرد: «بسیاری از ناظران و تحلیلگران در کشور ما معتقدند همگرایی در منطقه خلیج فارس اجراشدنی است و این همکاری و همگرایی منطقه‌ای  ابتدا باید از همکاری‌های فنی آغاز شود و پس از آن به اقتصاد و سیاست تسری یابد. معتقدم مهم‌ترین نمود عینی همکاری‌های فنی مرتبط با جزایر، همکاری درزمینه حفظ محیط زیست خلیج فارس است. محیط‌زیست خلیج فارس به‌واسطه فاضلاب‌ها و آلودگی‌ها، وضعیتی اسفناک دارد و روشن است اگر کنسرسیونی ایجاد برای حفظ محیط‌زیست منطقه خلیج فارس ایجاد و مستقر شود، بی‌گمان جزایر ما نه‌تنها نقطه فصل نخواهند بود، بلکه تبدیل به نقطه وصل بین کشورهای مختلف می‌شوند.» 
این استاد روابط بین‌الملل همکاری محیط‌زیست در خلیج فارس را سرآغاز و مقدمه‌ای برای همکاری‌های امنیتی دانست و اضافه کرد: «اگر ما به‌دنبال مجموعه‌ای امنیتی در منطقه خلیج فارس هستیم، همکاری‌های فنی، نقطه آغاز بسیار مناسبی برای رسیدن به اهداف بزرگ‌تر و والاتر است.»